BERSIAP IN BANDOENG
Analyse van zinloos geweld
ÉÉN KERSTKADO EN ZESMAAL EEN VERRASSING
Dat kan niet anders zijn dan een kwartaal-abonnement op Moesson.
Drie maanden lang (6 nummers, inclusief het dubbeldikke Kerstnummer) voor
f 17,50. Speciale feestmaandprijs geldig t/m 15 december a.s.
Vier jaar was Mary van Delden toen ze
met haar moeder uit het Ambarawa
kamp kwam en niet lang daarna haar
vader, die in het 15e Bataljon had
gezeten, eindelijk voor het eerst leerde
kennen. Wat zich tussen oktober '45 en
maart '46 afspeelde heeft ze nooit kun
nen begrijpen. Bij de "opstand der hor
den" is het gezin Van Delden gespaard
gebleven, maar de "Bersiap-tijd" heeft
Mary op latere leeftijd wel bezig ge
houden.
Wat was de oorzaak van het culmineren
van geweld dat voor duizenden mensen
een afschuwelijke dood betekende, niet
alléén in Bandoeng, maar overal op
Java. Mary Verhoeven-van Delden dook
maanden lang in archieven, bezocht
instellingen, interviewde mensen. Het
resultaat was 21 5 pagina's gegevens,
informaties van de meest uiteenlopende
aard. Politiek, historisch sociaal. Bijna
onvoorstelbaar hoeveel naslag ze hier
voor heeft moeten plegen, intensief
lezen om de juiste data, plaatsen te
weten te komen. Men treft in haar boek
namen aan die voor vele lezers de
herinnering zal doen herleven aan een
periode die ze eigenlijk liever zouden
willen vergeten. Er zijn duidelijke situa-
tiekaarten van Bandoeng en omgeving,
een lijst van data en publicaties over de
gebeurtenissen en tenslotte ook een
(onvolledige) lijst van vermiste en
teruggekeerde personen.
"Bersiap" dat in het Indonesisch alleen
betekent: "Weest paraat" zal voor ons
uit Indonesië altijd synoniem zijn voor
moord, marteling, niet na te vertellen
wreedheden, vernedering. Machteloos
heid van de aangevallenen, tomeloze
hysterie van de aanvallers. De schrijfster
besteedt er ruimschoots aandacht aan,
niet uit sensatielust, maar op een onder
koelde, toch niets verhullende wijze. Ze
heeft ernstig geprobeerd het waarom
en waarvoor te achterhalen.
"Als we nu het verloop van de Bersiap
in Bandoeng volgen, dan kunnen we
het volgende vaststellen. Als gevolg
van sociale en politieke mobilisatie
waren in en rond Bandoeng talloze
meer of minder georganiseerde
pemuda-groeperingen aanwezig. In
eerste instantie, in de maanden
augustus en september, hielden zij
zich voornamelijk bezig met politie
ke bijeenkomsten, massademonstra
ties en vlagvertoon. Hierop volgde
het confisqueren van instellingen en
gebouwen die de macht van de over
heersers en "collaborateurs" sym
boliseerden, en intimidatie van de
Nederlandse, Chinese en Indone
sische burgers. Toen het gezag van
de nationalistische leiders afnam.
traden de pemuda's op de voorgrond
en het geweld nam ernstiger vormen
aan. Sabotage, boycots, aanvallen op
konvooien, plunderingen en brand
schatten namen hand over hand toe.
Deze handelingen konden een twee
ledig doel beogen. Door de geslaagde
acties van de pemuda's werd de
zwakte en het gebrek aan legitimiteit
van de Nederlanders aangetoond
waardoor wellicht de band tussen
de eigen bevolking en de over
heerser kon worden doorbroken.
Tegelijkertijd imponeerden zij met
hun successen een deel van de eigen
bevolking waardoor dat deel zich
achter de pemuda's schaarde.
In Bandoeng, en ook in andere plaat
sen, leidde dit tot gewelddadigheden
als ontvoeringen, gijzelingen, marte
lingen en moorden die gericht waren
tegen het koloniale blok (de Euro
peanen en Indo-Europeanen), maar
ook tegen Chinezen, Britten, Japan
ners en volksgenoten." (pag. 1 78)
De talrijke verwijzingen naar literatuur
en publicaties maken het voor de door
snee lezer niet eenvoudig. Mary van
Delden heeft zichzelf een hoop huis
werk op de hals gehaald om haar relaas,
met ware feiten te staven. De bloed
stollende verhalen ontbreken niet, de
foto's zijn afkomstig van de auditeur
militair in Bandoeng in de betreffende
periode.
Semarang en Soerabaia hebben het
zelfde geweld gekend. De motieven
waren dezelfde, bijkomstige complica
ties maakten voor de ene stad het
geweld rigoreuzer dan bij de andere.
De Bersiap is nergens voor nodig ge
weest. Heeft het zin om babies de handjes
af te hakken, vrouwen en mannen te
mutileren? Heeft de Indonesiër die
luidkeels verklaarde dat hij eigenhandig
73 Nederlanders in mootjes had gehakt
bijgedragen tot de Onafhankelijkheid
van Indonesië? Neen.
Het was even zinloos als het nog jaren
lang confereren, discussiëren, delibe
reren, tawarren over die onafhankelijk
heid. Die uiteindelijk toch een feit werd.
Onze bevrijding zou in '45 een feit zijn
geweest als er meteen een complete
legermacht klaar had gestaan om de
zaak van de Japanners over te nemen.
Onze Regering in Londen had het te
druk met de bevrijding in Europa, om
aan de overzeese gebiedsdelen te den
ken. Had Amerika maar niet zo gauw
de atoombom moeten laten vallen en de
bevrijding in de Pacific forceren! Maar
daar zijn duizenden boeken over ge
schreven dus laten we het daar niet
meer over hebben.
Wie èn het oude Indië, én de oorlog én
de bersiap èn Onafhankelijk Indonesië
heeft meegemaakt kan niet ontkomen
aan de gedachte van de zinloosheid van
alles. Japan is nu machtiger en rijker
dan ooit, Indonesië onafhankelijker (en
misschien wel armer) dan ooit en ons
koloniale verleden wordt erger dan ooit
veroordeeld door mensen met een ver
stand niet groter dan een peperkorrel.
Met dat "koloniale systeem" worden de
uitvoerders bedoeld. Alleen insiders
weten dat wanneer het systeem zo was
uitgevoerd als de veroordelers ons in de
schoenen schuiven, de bersiap al voor
de oorlog was losgebarsten. Nu waren
er chaos, spanning, massa-hysterie
voor nodig. Botheid en Baatzucht deden
Nederland uiteindelijk de das om. On-
schuldigen werden ervoor vermoord.
Als ik de horden bij een voetbalstadion,
een festival, een demonstratie of die
meute weldoorvoede "onderdrukte"
Oost-Duitse "vluchtelingen" bezig zie,
vraag ik me af, hoe ver we dagelijks van
een bersiap afstaan. Zinloosheid heeft
geen aanleiding nodig.
LD
"Bersiap in Bandoeng"
Mary C. van Delden, f 24,50, ver
zendkosten f 6,50. Bestellen bij C.
Verhoeven-van Delden, Rabobanknr.
33.28.04.372, postbanknr. Rabobank
23873. Ook verkrijgbaar bij Boekhan
del Moesson.
Als u de gelukkige vriend(in) nóg gelukkiger wilt maken dan mag het ook een
halfjaar-abonnement zijn voor f 37,50. Dat scheelt f 7,50 met de gewone
abt.prijs die in 1 990 iets verhoogd wordt.
Schrijft of belt u ons de naam door (het mag ook de uwe zijn als u nog geen
abonnee bent!), wij zorgen dat de Moesson er is.
Indisch Tijdschrift Moesson, Prins Mauritslaan 36, 2582 LS Den Haag.
Afd. abonnementen tel. 070 - 54 55 01.
19
