doen dit zo objectief mogelijk en
meestal min of meer verkapt. Dus: het
is aan de opmerkzame lezer om zijn
eigen conclusies te trekken, al zal de
tendens voor iedereen duidelijk zijn.
Als laatste zie ik de descriptief/neutra
liserende schrijvers. Waarmee ik be
doel dat deze auteurs alleen beschrij
vend te werk willen gaan zonder larde
ring met bepaalde - positieve of nega
tieve - tendenzen.Zij geven de feiten
weer zoals die er liggen of zoals zij
menen dat die er zijn, zoveel mogelijk
met uitschakeling van eigen stelling-
name. Primair journalist en geen mora
list, beoefenen ze de 'kopieerkunst van
het dagelijkse leven'. Je zou ook kun
nen zeggen: ze geven beelden zonder
eigen commentaar.
Natuurlijk heeft u in uw jeugd nooit zó
naar boeken gekeken. Je las gewoon
wat je fijn en mooi vond. Maar toch mag
de kracht die van een jeugdboek kan
uitgaan, niet worden onderschat.
Negatief zowel als positief.
i j,
kon een en ander wel eens verwarrend
zijn.
Heel geliefd en bekend werden rond
1912 de boeken over "De Canne-
heuveltjes" van Marie Ovink-Soer. Zij
kreeg direkt een goede pers, óók van de
zijde van de socialisten, wat, achteraf
bezien, toch enigszins verwondering
wekt. Want de familie Canneheuvel
behoorde tot de welgestelde blanken
die het in ons overzeese Rijksdeel voor
het zeggen hadden.
Het eerste deel van de serie speelt dan
ook in Nederlands-lndië. Hoewel het
kolonialisme scherp door de socialisten
werd veroordeeld, hadden 'rode' vrou
wen als Nienke van Hichtum (de echt
genote van de S.D.A.P.-voorman Mr.
Pieter Jelles Troelstra) toch geen moeite
met een boek als "De Canneheuveltjes
"Een lief boekje, uiterlijk en innerlijk",
oordeelde Nienke van Hichtum erover.
Deze positieve recensie is mogelijk
gelegen inde wijze waarop de schrijfster
Ovink-Soer de kinderen Canneheuvel
In de 1 9e eeuw zijn heel wat jeugd
boeken verschenen waarin de Indianen
en zwarten (Kaffers en anderen) wer
den omschreven als respectievelijk
'rooie schurken' en 'onbetrouwbare
nikkers'. De helden waren altijd blank
en ze pompten de gekleurde onverlaten
aan het eind van het verhaal vol lood.
Eigen schuld, dikke bult! Want de tegen
partij had de verkeerde huidskleur, het
verkeerde geloof (of, wat nog erger
was: helemaal geen geloof), en de ver
keerde cultuur. Als ze niet wilden luiste
ren naar de dragers van de énige en
ware godsdienst/cultuur, dan moesten
ze maar voelen. Hetgeen er op neer
kwam dat ze doorgaans aan het eind
van het boek helemaal niets meer
voelden.
Tegengas tegen de 'rode schurken en
lage scalpjagers' gaf Karl May. Hij schiep
een edele figuur als Winnetou en die
dacht en handelde vaak nog beter dan
de beste blanke. Dat was weer eens een
ander uitgangspunt. Als je in je jeugd
bijvoorbeeld de boeken van Hendrik
van Balen en Karl May naast elkaar las,
met het Inlandse personeel - in het bij
zonder hun baboe - laat omgaan. Er is
geen sprake van neerbuigendheid ten
opzichte van de inlandse bevolking,
zoals dat met name vaak in de Rooms
Katholieke of Protestantse Christelijke
(jeugd)lektuur gebruikelijk was, vooral
in die boeken waarin bekering van het
'domme zwarte of bruine volkje' cen
traal stond.
Als in het tweede deel "De Canne
heuveltjes in Holland" baboe Tidjem,
die met een andere familie naar Neder
land is gekomen, op bezoek komt, ver
welkomen de kinderen haar als een
dierbaar familielid. Baboe Tidjem is niet
'zomaar' een bediende, nee, zij vervult
de rol van liefhebbende 'tweede moe
der' of 'grootmoeder'.
In de meeste jeugdboeken zijn de
hoofdpersoontjes kinderen van blanke
ouders, dan wel kinderen van een
Hollandse vader en een Indische
moeder, geboren in 'ons Indie'. Vaak
(lees verder volgende pagina)
Toos (Saai-) Zuurveen is directeur
van de Stichting Kinderboek-Cul-
tuurbezit te Winsum (Gr.). Deze
Stichting heeft ten doel het verzame
len, bewaren, ontsluiten (dat wil
zeggen catalogiseren) en gratis uit
lenen van al die oude en oudere
kinder- en jeugdboeken die in open
bare bibliotheken niet meer of nau
welijks te lenen zijn.
De Stichting Kinderboek-Cultuur-
bezit bezit momenteel een collectie
jeugdboeken die meer dan 200 jaar
omspant en die plm. 1 5.000 banden
beslaat.
Kinderboek-Cultuurbezit is er voor
U. ledereen, van hoog tot laag, van
jong tot oud kan bij ons terecht voor
het (gratis) lenen van kinderboeken.
Wie de boeken - na telefonische of
schriftelijke aanvraag - toegestuurd
wil hebben, betaalt dan de porto
kosten heen en terug - géén admini
stratie- of verpakkingskosten.
De Stichting Kinderboek-Cultuur
bezit draait geheel op vrijwilligers.
Niemand, ook de directeur niet, ont
vangt een salaris of enige vergoe
ding van welke aard dan ook.
Zoudt U graag nog eens een dier
bare jeugdherinnering willen (her)
lezen, maar weet U de schrijver niet
meer en de titel nog maar half, geen
nood, schrijf of vertel ons wat u nog
wél weet. Wij helpen U dan het
bewuste boek boven tafel te halen.
Heeft U oudere jeugdboeken die U
een goede bestemming zoudt willen
geven, dan zouden we die graag van
U hebben. Zo nodig komen we ze bij
U ophalen. Een team van vrijwilligers
door het hele land staat, actief of
passief, klaar om voor ons boeken in
te zamelen en naar ons door te
zenden.
Nee, wij worden NIET gesubsidieerd.
Wij leven écht van 'giften en gaven'
en dat valt niet altijd mee. Wilt U ons
steunen, dan kunt u dat doen door
een donatie op girorekeningnr.
50 99 588 of bankrekeningnr.
31.60.55.492 ten namen van de
Stichting Kinderboek-Cultuurbezit,
Hoofdstraat 4 te Winsum (Gr.).
Winsum ligt aan de spoorlijn - mis
schien iets voor onze 60-plussers
met goedkoop reizen? U bent bij ons
van harte welkom. U bent onze gast!
Een kopje koffie (met Groninger
koek) of een kopje thee staat altijd
gereed voor onze bezoekers. "Terug
naar kinderdromenland" is een be
levenis voor velen.
Wij zien U graag bij ons.
Stichting Kinderboek-Cultuurbezit
Hoofdstraat 4 - 9951 AB Winsum
Telefoon 05951 - 3663
Openingstijden:
di t/m vrij 10.00 - 12.00 uur
en van 14.00 - 17.00 uur
9
