HISTORIE VAN TEGAL
J. G. Yssel de Schepper
Tegal
"Kind van 52 vaders".
INDISCHESPEKKOEKEN
Sinds de 10e eeuw wonen er mensen in Tegal. Hindu's en Chinezen dreven er
handel. Het dorp Tegal groeide en ongeveer 500 jaar geleden was deze
nederzetting al bekend bij de buitenwereld.
Tome Pieres, een ondernemende handelaar uit Portugal, deed ook Java aan
gedurende zijn omzwervingen rond de aardbol. Hij bezocht ook Tegal, in zijn tijd
reeds een havenplaats. Tome Pieres noemde deze haven Teteguall, in overeen
stemming met de Portugese tongval.
De haven van Tegal fungeerde als doorgangsdepot voorde handel. Rijst en andere
landbouwprodukten werden hier verhandeld. Het land was erg vruchtbaar.
Omstreeks 1 500 telde de bevolking
van Tegal ongeveer 4000 zielen. De
meesten leefden van handel en land
bouw. In de 1 5e eeuw deed de Islam
zijn intrede op Java. Door de activiteit
van Walisongo en volgelingen breidde
de Islamitsche invloedssfeer zich ook
uit tot de stad Tegal. Een bekende
figuur in deze beweging was Mbah
Panggung. Na zijn dood werd hij be
graven op de openbare begraafplaats
van de kelurahan Panggung aan de
huidige Jalan K. H. Zaenal Arifin. Zijn
graf wordt tot heden door gelovigen
nog als heilig beschouwd.
De stad Tegal ontwikkelde zich uit de
desa Tetegal. Omstreeks 1530 was het
welvarend en werd toen opgenomen in
de kabupaten 1Pemalang, die behoorde
bij het koninkrijk Pajang.
Ki Gede Sebayu, een broer van Raden
Benowo, bereikte op zijn reis naar het
westen de oever van de kali Gung.
Aangetrokken door de vruchtbaarheid
van het land, bleef hij en was in staat de
bevolking te stimuleren, zodat er meer
land werd bewerkt en goede irrigatie
leidingen werden gebouwd. Naderhand
werd deze plaats Tegal genoemd.
Vanwege zijn verdiensten voor het be
vorderen van de landbouw, zijn wijs
beleid en het vooruitbrengen van de
godsdienst, werd hij aangesteld als
dorpshoofd. De Bupati2) van Pemalang
installeerde hem onder de officiële titel
Juru Demung of Demang. Zijn inwijding
viel samen met de traditionele viering
van het oogstfeest, tijdens volle maan,
op de 1 5e dag van de maand Sapar in
het jaar 988, welke op een vrijdag
viel. Culturele en godsdienstige elemen
ten speelden hier ook een rol.
De dag, waarop Ki Gede Sebayu als
dorpshoofd werd geïnstalleerd, werd
geproclameerd als de officiële ge
boortedag van de stad Tegal. Dit is
vastgelegd in het besluit van de ge
meente, gedateerd 28 juli 1 988.
De filosofische achtergrond van deze
beslissing is als volgt: Het jaar 988
(Hijriah) sluit in Candra Sengkala
Mangesti Basukining Anggo, wat de
volgende betekenis heeft.
Mangesti betekent 8
Basuki betekent 8
Anggo betekent 9
"Oud-Tegallers, ik reken op uw
reacties" schreef de heer J. van
Velthuysen in Moesson van 1 sep
tember jl. bij 3 foto's van Tegal.
Reacties hééft hij ontvangen.
Sommige daarvan zullen geheel
of gedeeltelijk in komende num
mers worden gepubliceerd. Hier
naast drukken we een artikel af
overdegeschiedenis vanTegal in
kort bestek.
Gemeentewapen van Tegal
In het kort betekent dit, dat de mens tot
de voorzienigheid moet bidden voor
zijn geestelijke rusten persoonlijke vei
ligheid, zowel op aarde als in het hier
namaals.
Het jaar 1 580 (Chr. jaartelling) houdt in
Surya Sengkala Purnaning Pangesti
Wisiking Gusti, waarvan de betekenis is:
Purna betekent 0
Pengesti betekent 8
Wisik betekent 5
Gusti betekent 1
Samengevat betekent dit dat de voor
zienigheid de weg zal wijzen aan die
ernstig bidt.
Tijdens het bewind van Ki Gede Sebayu
ontwikkelde deze streek zich tot een
welvarende nederzetting met goed-
geïrrigeerde landbouwgronden. Land
bouwproducten werden verkocht naar
andere plaatsen. Door de levendige
handel ontstond de pasar. De bevolking
groeide, hand in hand met het culturele
leven.
De uitmonding van de kali Gung is
gesplitst in een westelijke tak - Muara
Tua Tua en een oostelijke - Kali Bacin -
de prauwenhaven van Tegal. Tegal ligt
dus in een delta.
Vanwege het handelsleven kwamen ook
vreemdelingen in de stad en namen
hun eigen geloof en cultuur mee. Het
merendeel van de Tegalese bevolking
nam de Islam aan maar behield daar
naast ook de inheemse culturele waar
den. Door het verweven raken van lokale
gewoonten, Hindu en Islam ontstond
een aparte cultuur, met name sintren,
lais, wayang en Javaanse rebana (tam
boerijn).
Het stoffelijk overschot van Ki Gede
Sebayu werd begraven in de desa
Danawarih, kecematan 4) Balapulang,
in de kebupatan Tegal. Het graf heet
Wangan Jimat. Gelovigen die daar
komen bidden kunnen zich ernaast
wassen onder een pantjuran (waterpijp).
Dit opstel is een vrije vertaling van het
boekje "Berdirinya kota Tegal", uitge
geven door het gemeentebestuur van
Tegal.
Dr. OEI TAT IE
1) kabupaten regentschap
Bupati regent
3) Hijriah Islamitische jaartelling
4) Kecamatan gebied van een desa
Over Jappenkampen op Borneo is weinig
bekend. Richard von Stietz zat als kind in
zo n kamp in Banjarmasin. Z'n vader werd
er vermoord. Na de 2e Wereldoorlog leefde
hij in het oerwoud onder de Dajaks.
Met een fotografisch geheugen schreef hij
zijn herinneringen. Te bestellen door over
making van f 21,50opgirorek. 26501 63
t.n.v. Uitg. Barbeel te Voorburg.
Alg. Assurantiebedrijf "Argo"
ALLE
VERZEKERINGEN
Kantoor en woonhuis Corn, de Witt-
laan 83, Den Haag, tel.070-55 71 72
TANTE NON's
Franko thuis in speciale verpakking.
Min. 500 gram f 20,-
Min. 750 gram f 25,-
stort op giro 38 92 616
Mevr. F. Y. ROBERT-FLAMAND
Kerkuil 36 - 4822 PA BREDA - Tel.
076 - 42 16 07
4
