Een historisch moment van grote betekenis in de relaties tussen Indonesië en Nederland:
Koningin Juliana ondertekent op 27 december 1949 de Acte der Souvereiniteitsoverdracht aan de
Verenigde Staten van Indonesië in de Burgerzaal van het Paleis op de Dam in Amsterdam.
V.l.n.r.: Van Maarseveen, minister van Overzeese gebiedsdelen, dr. Prinsen, secretaris van de ministerraad,
minister-president W. Drees, mejuffrouw Tellegen, secretaris van het Kabinet van de Koningin, Koningin
Juliana, minister-president Hatta, Sultan Hamid II van Pontianak. Aan de andere kant van de tafel Prins
Bernhard temidden der ministers.
zijn vaste plaats en vooral, toen er nog
geen Hollanders waren. De "blanda 's
moesten weer weg. Dat was het hoofd
thema van het oude nationalisme en
het moderne lag in het verlengde
daarvan: Indonesia merdeka".
I k zal het hier nu verder over de moderne
onafhankelijkheidsbeweging hebben en
daarbij vooral aandacht vragen voor
twee reeksen verschijnselen, die ont
staan en voortgang van de beweging
gestimuleerd hebben. Ik bedoel het
"Aziatisch réveil", waarvan het tot stand
komen van de Chinese republiek, de
snelle modernisering van Japan, de
non-coöperatie beweging in India en de
dekolonisatie in de Philippijnen, ook in
Indonesië sterk tot de verbeelding spra
ken. Vervolgens wil ik wijzen op de
interne ontwikkelingen binnen koloniaal-
Indonesië zelf, zoals de afronding van
het Nederlands-Indisch territoir onder
Van Heutsz en de resultaten van het
beleid dat men ethische politiek is gaan
noemen, maar dat de Indonesische his
toricus professor Resink als "ethisch
gerationaliseerde politiek" bestempeld
heeft.
Meer aandacht voor de toestand van de
bevolking had intussen tot gevolg dat er
voor jonge Indonesiërs wel onderwijs
voorzieningen kwamen, maar niet ofte
weinig banen waartoe dat onderwijs
opleidde. Daarnaast is nog een aantal
jongeren naar Nederland gekomen voor
een opleiding aan universiteit en hoge
school. Toen èn tijdens de repressie van
de jaren dertig zijn, ironisch genoeg, de
voormannen van de nationale volks
beweging gevormd: de Soekarno's,
Hatta's en Sjahrirs. Zij zijn het die voor
taan het politieke initiatief zouden nemen
en de nationale beweging consolideren.
De daarop volgende periode van de
Japanse bezetting, die de volledige uit
schakeling van het koloniale regiem
met zich meebracht, heeft als de kataly
sator van de bestaande onafhankelijk
heidsbeweging gewerkt.
Op 1 7 augustus 1 945 vond, kort na de
Japanse overgave, de uitroeping plaats
van de Republik Indonesia. Wat in de
ruim vier jaardaarna volgde, is een strijd
geweest om de erkenning van het recht
van de ene en ondeelbare Indonesische
republiek, op een onafhankelijk bestaan
en op het recht van zelfverwerkelijking
van de natie. Achteraf beschouwd is het
"tijdpad" van de dekolonisatie, wanneer
we het begin tenminste op 1 7 augustus
1 945 stellen, niet eens zó lang geweest.
Gelet tenminste op de inhoud van de
toespraak die koningin Wilhelmina op 6
december 1942 voor "Radio Oranje"
heeft gehouden met, als uiterste con
cessie waartoe de Londense regering
bereid was, de aankondiging dat na de
bevrijding een conferentie plaats zou
vinden van "vooraanstaande vertegen
woordigers van de drie overzeesche
deelen van het Koninkrijk met die van
Nederland aan een ronde tafel". De
vraag is onmiddellijk wie de vooraan
staande vertegenwoordigers uit Indië
wel zouden zijn. Zouden de vervolgde
leiders van de nationale beweging er
deel van uitmaken? En zo ja, in hoeverre
zou naar hun stem geluisterd worden?
De veelgeciteerde woorden van de konin
gin dat na een historische verbonden-
7
