70 JAAR GELEDEN, ECHT GEBEURD
O
J.G. Yssel de Schepper
Alg. Assurantiebedrijf "Argo"
ALLE
VERZEKERINGEN
Kantoor en woonhuis Corn, de Witt-
laan 83, Den Haag, tel. 070-35571 72
Zo begon het. Eerste Neutrale Lagere
School aan de Riouwstraat, Bandoeng,
laatste lesuur. Onder leiding van de
heer Kuiper zijn 10-jarige jongetjes
ijverig bezig met boekbinden. De deur
gaat open. Voorop de heer Jac. van der
Linden, hoofd der school, gevolgd door
twee heren, waarvan één een enorm
grote filmcamera en een even indruk
wekkende statief met zich meezeult. Na
een onderonsje met de heer Kuiper:
"Jongens, jullie worden nu gefilmd,
doorgaan met jullie werk en niet in de
lens kijken!" Maar wij loeren af en toe
toch naar de filmer, die druk zwenge
lende aan zijn camera alle kanten
opdraait.
Even later, de schoolbel. De heren
nemen afscheid en wij vliegensvlug op
de fiets naar huis.
"Ma, Ma, wij zijn gefilmd op school!"
"Jongen, gil niet zo, er is geen brand."
Volgt opgewonden verhaal over wat
zich heeft afgespeeld. De volgende
morgen op school in de uitspanning, is
het weer raak. Buiten doen de eerste-en
tweedeklassertjes met Juffrouw
Pantekoek en Juffrouw Cramer "In Hol
land staat een huis", nauwlettend ge
volgd door de cameraman.
Wij zijn natuurlijk erg nieuwsgierig
maar mogen er niet bij. De teleurstelling
is groot als eerder dan anders de school
bel gaat en wij de klas in moeten.
De volgende dagen horen wij van vriend
jes op andere scholen, dat die ook een
bezoek hebben gehad van de filmers en
dat de bedoeling zou zijn een reportage
te maken over het "Nederlands Indische
Schoolwezen". Het bezoek aan het
H.B.S. filiaal is heel interessant.
Daar wordt de heer Dr. F. W. Stapel,
rector van de school, uitgenodigd in zijn
open "Prot" het schoolerf op te rijden.
Hij heeft voor die bijzondere gelegen
heid zijn beste donkere pak aangetrok
ken. Stetson op het hoofd. Om de een of
andere reden moet het over en de scène
herhaald worden.
De heer Talma, leraar wiskunde, krijgt
opdracht op het bord een ingewikkelde
meetkundige figuur te tekenen. Hij is
erg zenuwachtig en de klas zeer rumoe
rig-
Dan een bericht in de "Preanger Bode"
enige tijd later, dat de film gereed is
gekomen en de vertoning daarvan
zondagmiddag zal plaatsvinden in de
Concordia Bioscoop naast de Soos aan
de Bragaweg.
De verwachtingen zijn hoog gespannen
Maar wat later bericht dezelfde courant,
dat enkele correcties bij de montage om
uitstel vragen.
Wij moeten nog een week wachten en
die kruipt natuurlijk om. Maar dan is het
eindelijk zo ver. De zaal is tjok- en
tjokvol, ook al omdat de toegang gratis
is. Om zeker te zijn van een plaats is
iedereen uren eerder bij de bioscoop.
De zijdeuren van de nooduitgang zijn
open. Stalles voor de jeugd, loge voor
de docenten en hun dames.
De deuren gaan dicht, langzaam gaat
het licht uit, de projector floept aan, op
het scherm heel groot:
1 APRIL.
Even is het stil, dan een gejoel van
jewelste maar wel vanuit de stalles.
"Leuke mop, sèh!"
Maar in de loge grote verwarring.
Als spoedig blijkt dat men flink te gra
zen is genomen door twee studenten
van de H.T.S. (roemah sateh), een nep
camera, lens van een toverlantaarn en
een slinger van een oude naaimachine,
kent de verontwaardiging geen grenzen
meer.
Het regent ingezonden stukken in de
"Preanger Bode" die zonder uitzonde
ring zeer boos zijn en waarin de giftige
pijlen op de boosdoeners zijn gericht.
"Geschorst, neen verwijderd behoren
zij te worden!"
Tenslotte een ingezonden stuk van
iemand, die zegt best begrip te hebben
voor het gezichtsverlies van de slacht
offers, maar zich afvraagt waar het
gevoel voor humor is gebleven.
De verhitte gemoederen komen tot rust.
De boosdoeners bieden hun excuses
aan. Zij worden niet verwijderd.
En zo is het gebeurd, precies 70 jaar
geleden; 1 April vieltoen netalsditjaar,
op zondag. H. NIJGH
(Vervolg: "Een Nieuw Tijdperk")
residentshuis in Tegal verricht, dan kon
dit niet zonder machtiging van Buiten
zorg. Gemeente-, provinciale en regent
schapsraden bestonden er niet. Ook
hierin kwam met de decentralisatiewet
van 1 903 en latere regelingen aanzien
lijke verandering.
Aan de nieuwe ontwikkelingen in Indië
droeg ook de opening van het Suez-
kanaal in 1 869 waardoor een aanzienlijk
snellere verbinding met het moederland
tot stand kwam, in belangrijke mate bij.
Europese invloeden, ook in het da
gelijkse leven, deden zich vooral in de
grote steden hoe langer hoe sterker
voelen, mede door de vestiging in Indië
van een steeds groter aantal Europea
nen, die hier te lande een werkkring
aanvaardden en die nu, veel meer dan
voorheen het geval was vergezeld
werden door hun echtgenote en gezin.
Ook de vervoersmogelijkheden in Indië
zelf werden, vooral op Java, sneller. De
postkoets die vroeger langs de Grote
Postweg passagiers en goederen ver
voerde, en meer in het binnenland de
tjikar, voldeden niet meer aan de
moderne behoeften. In 1 873 werd, als
eerste spoorweg in Indië, de door parti
culieren opgerichte spoorlijn Jogja-
Semarang geopend, om produkten uit
de Vorstenlanden af te voeren. Al gauw
genoot deze lijn zo'n grote populariteit,
dat een pas opgericht dagblad in Sema-
rang zich "De Locomotief" noemde.
Spoedig volgde de lijn Batavia-Buiten-
zorg en al in 1 894 kon men per trein in
drie dagen van Batavia naar Soerabaja
reizen. Tandjong Priok kreeg in 1877
een zeehaven, daar de open rede niet
meer geschikt was voor de grote stoom
schepen.
Zo ging Indië, gedreven door nieuwe
impulsen, de 20e eeuw tegemoet, een
tijd die nog ingrijpendere veranderingen
zou meebrengen dan het laatste kwart
van de vorige eeuw.
Voetnoten
1Deze batige sloten werden geleidelijk
kleiner en hielden tenslotte geheel
op. In 1877 was er voor de laatste
maal een batig slot en na 1 878 ver
schenen zij nog slechts "pro memo
rie" op de begroting. Befaamd zijn de
woorden geworden, die het (laatste
overgebleven) conservatieve kamer
lid Wintgens bij die gelegenheid
sprak: "Groet ze, mijne heren, gij zult
ze niet wederzien".
Niet alleen de geleidelijke opheffing
van de gouvernementscultures was
er de oorzaak van, dat de batige
sloten ophielden. Ook de in 1873
uitgebroken Atjeh-oorlog stelde de
Nederlandse Staat voor buitengewoon
grote uitgaven.
2) Het Preangerstelsel bestond al sedert
de invoering van de koffiecultuur
onder G.G. Zwaardecroon (1718-
1 725). In de Preanger werd het ver
bouwen van koffie als verplichte cul
tuur ingevoerd, waarbij de bevolking
een vergoeding voor het planten van
de koffie kreeg. Het Preangerstelsel
werd in 1 871 ingrijpend gereorgani
seerd (waarbij de koffieprijs voor de
bevolking werd verhoogd) en in 191 6
definitief afgeschaft.
14
