ORIENT TRAVEL BV
Te koop gevraagd
SCHILDERIJEN
De regenten van de Preanger omstreeks 1900 met hun raden ajoes. V.l.n.r. de
regenten van Soemedang, Limbangan (Garoet). Tjiandjoer, Soekapoera (Tasik-
malaja) en Bandoeng.
genoten in de overige gouverne-
mentslanden op Java. Tegenover de
bevolking bezaten zij een grotere macht,
die onder meer bestond uit het recht
van belastingheffing in natura, geld en
arbeid. Dit leidde meermalen tot grote
willekeur.
In de loop van de 1 9e eeuw werden
geleidelijk verbeteringen aangebracht,
zoals de aanstelling in 1 831 van assis
tent-residenten in de binnenlanden,
terwijl bezoldiging en benoeming van
inheemse districtshoofden sedert 1 840
door het Gouvernement geschiedden.
Tenslotte werd in 1 871 bij de afschaf
fing van het Preangerstelsel (dat ge
baseerd was op onthouding van in
menging van het Gouvernement in het
inwendig bestuur), de koffieprijs voor
de bevolking verhoogd, werden de
regenten uit 's lands kas bezoldigd en
werd hun het recht van belastingheffing
ontnomen. De Preangerlanden kwamen
toen in dezelfde verhouding tot het
Gouvernement te staan als de andere
residenties. Deze maatregelen hadden
voor de bevolking een gunstig effect en
haar welvaart nam toe.
Van koffïe-sergeanttot Controleur B.B.
Met het toezicht op de koffiecultuur
was een "Gecomitteerde tot en over
de zaken van den Inlander" belast,
die in Batavia zetelde. Omdat deze func
tionaris echter zelden zijn standplaats
verliet, werd het toezicht ter plaatse
uitgeoefend doorzg. koffiesergeanten,
ook wel opzieners of posthouders ge
noemd. Zij waren vaak oud-onderoffi
cieren en van eenvoudige afkomst. Uit
dit van oorsprong onaanzienlijk beroep
zou zich op de duur het ambt van
Controleur Binnenlands Bestuur ont
wikkelen.
In 1777 vaardigde de regering een
instructie uit m.b.t. de uitoefening van
de functie van koffiesergeanten. Deze
betrof de teelt, levering en betaling van
de produkten, daarnaast het bijhouden
van een daarmee samenhangende sta
tistiek. De instructie voor de koffiecul
tuur van 1 789 schreef voor, dat de
opzieners misdragingen van regenten
en vexatiën ter kennis van de regering
moesten brengen. Men ziet hier een
begin van bestuursplichten ten gunste
van de bevolking ontstaan. Enige ge
schiktheid om met de inheemse bevol
king, die nu en dan steun tegen de
hoofden vond bij de opziener, te kunnen
omgaan, werd van hen vereist.
Gaandeweg kregen zij ook bemoeienis
met de criminele rechtspraak. Omstreeks
1800 omvatte dit het leiden van het
gerechtelijk vooronderzoek, waarna de
beklaagde met de processtukken naar
de stad werd gezonden.
Soms werd de functie van opziener
bekleed door verdienstelijke figuren als
Andries de Wilde (de stichter van
Soekaboemi) en Von Winckelmann.
Onder Raffles kwamen er "Controleurs
der landelijke inkomsten" om het
toen ingevoerde landrentestelsel te
controleren. Met de komst van het
Cultuurstelsel werd hun taak nog om
vangrijker. Toen werden de controleurs
(evenals de residenten en de ass.-resi-
denten) belast met het toezicht op de
tenuitvoerlegging van het Cultuurstel
sel, en heetten zij "Controleurs bij de
landelijke inkomsten en cultures".
Na de afbraak van het stelsel in 1870
verdween ook de controle op de
gouvernementscultures en heetten de
controleurs volgens de instructie van
1 872 kortweg "controleur bij het B.B."
Van fiscale ambtenaren werden zij
bestuursambtenaren, die naast het toe
zicht op de tenuitvoerlegging van de
bevelen van hogerhand, ook de aan
dacht hadden te vestigen op alles wat
het welzijn en de ontwikkeling van de
bevolking betrof. Hun taak werd echter
niet lichter, omdat vooral na de eeuw
wisseling, toen door doorvoering van
de ethische politiek, de overheid steeds
meer bestuurstaken op zich nam ter
bevordering van het welzijn van de
inheemse bevolking.
RETOUR BANGKOK v af 1.295,— f'ImN
RETOUR JAKARTA v af 1.795,-
31-daagse verzorgde reis JAVA en BALI v.a. f 3.800,— garantiefonds
REISGELDEN
RETOUR BALI v.af 2.150-
RETOUR AUSTRALIË v.af 2.695 -
Singel 486 - 1017 AW AMSTERDAM
Tel. 020 - 23 74 84
jma Z9 Laan van Meerdervoort 291 DEN HAAG
Tel. 070-361 50 78
Rokin 52 - AMSTERDAM - Tel. 020 - 24 25 38
v.d. volgende schilders:
R. Bonnet, Ernst Dezentje,
W.G. Hoffker, A.J. Le Mayeur,
F. Holleman, G. Adolfs,
Raden Saleh. A. Sonnega
enz.
Reacties met foto en afmeting naar
P. LEIMENA, Michelangelostraat
107-11, 1077 CA Amsterdam,
tel. 020 - 79 08 80.
18
