Herinneringen aan mijn vader
BELLONI
Als er één ding is dat mij is opgevallen van mijn vader, dan is het wel die
opmerkelijke gave die hij bezat, die hem in staat stelde dingen aan te pakken en uit
te proberen, zonder dat hij er iets over gelezen, laat staan ingestudeerd had. Pa was
een pure auto-didact, al vanaf zijn jeugd.
Frederik Hendrik Belloni - Henk voor z'n familie en Fred als artiest - werd op 22
december 1891 geboren in Fort de Koek, dat prachtige plaatsje op West-Sumatra
dat thans Bukittingi heet. Het gezin Belloni verhuisde echter al gauw vandaar naar
Java, eerst naar Tjilatjap, later naar Bandoeng. Pa was toen pas acht jaar. Hij had
tien broers en zusters, die vrijwel allemaal een of ander instrument bespeelden.
Armoe was troef in Huize Belloni. Maar de band was hechten hun rijkdom vonden
ze in de muziek. De een speelde viool of piano, de anderen cello, gitaar of fluit.
Muzikaliteit werd hun, en dus ook Henk, met de paplepel ingegeoten.
Pa koos zelf voor de viool, een van de
moeilijkst te bespelen instrumenten. Bij
zijn overburen, de familie Fröhling, had
hij altijd vrij entree. Hier kon hij stude
ren en musiceren. Op zijn vijftiende jaar,
wanneer andere kinderen dachten aan
gattriek, vliegeren, knikkeren of bobok-
stavast, kreeg Pa zijn eerste serieuze
vioollessen van zijn zwager.
Een zekere dr. Van Heumen schatte zijn
talent op dat instrument zo hoog in, dat
hij de "Oudeheer" Belloni voorstelde
Henk naar Holland te sturen om zich
verder te bekwamen. Maar "Senior"
was niette vermurwen. Stel je voor: Eén
zoon weg uit z'n gezin, dat kon toch
niet?
Pa was zestien, toen hij bij de Staats
spoorwegen solliciteerde en een baan
kreeg. Safe toch, zo n gouvernements
job? Maar intussen speelde hij links en
rechts in orkestjes, bij Kuyl en Versteegh,
in Concordia, en leerde hij zijn viool
bekwaam te spelen. Toen al begon hij,
met potlood en op blaadjes, muziek op
papier te zetten, tokkelend op z'n viool
ontstond een thema, en dat werd in een
orkestje dan uitgewerkt. Erg primitief
allemaal, maar het was het begin van
zijn latere succesvolle muzikale loop
baan.
Toch verloor Pa zijn maatschappelijke
toekomst niet uit het oog. Want toen
broer Leo van Bandoeng naar Batavia
werd overgeplaatst, ging Hendrik mee
en hij liet zich inschrijven aan de KWS,
de Koningin Wilhelmina School. Studie
en muzikaal talent gingen hier goed
samen. Toen hij 22 jaar was, had hij al
heel wat composities op zijn naam
staan. Eén ervan was de "KWS-mars".
Henk werd steeds bekender. Allengs
begon hij ook zijn liefde en aandacht te
ontwikkelen voor typisch Javaanse in
strumenten als de gamelan, de angklung,
de suling (fluit) en de terwangsa - een
soort citer. Hij leerde ook de specifieke
Javaanse, zeg Indonesische muziek
kennen. Maar deze ligt niet altijd even
prettig in Westers georiënteerd gehoor.
Men bestempelde Pa's muziek vaak als
krontjong, maar Fred (Henk) Belloni's
grootste verdienste was die specifieke
Indonesische klanken aanvaardbaar te
maken voor Westerse oren.
Later, in Nederland, zo tussen 1 933 en
1 940, wist hij met Westerse instrumen
ten die Indonesische gamelan-, suling-
en angklungklanken te vertolken. Dat is
het unieke, dat ik mijn vader toedicht in
zijn muziek.
Tijdens zijn KWS-tijd dirigeerde Henk
vaak grote orkesten en raakte zijn naam
tot ver buiten Batavia bekend. Maar hij
bleef het gouvernement trouw. Nadat
hij z'n KWS-diploma op zak had, werkte
Pa bij de Staatsspoorwegen, de Beton
Mij en de PTT. Hoewel hetgeen hij met
z'n muziek verdiende een veelvoud was
van z'n salaris.
Intussen had een bekende muziekfirma
Pa overgehaald zijn composities exclu
sief voor een Engelse grammofoon-
platenmerk te laten uitbrengen. Dat
was een grote fout die hij op muzikaal
gebied maakte. Zo liep hij enkele zeer
lucratieve aanbiedingen mis.
Pa schreef zijn composities nu niet
langer op vodjes papier. Op "echte"
muziekvellen werkte hij ze uit voor
grote orkesten, in dikwijls uiteenlopende
bezettingen.
Toen hij weer eens ergens in Batavia
optrad en voor het eerst zijn later zo
bekende "Langs Java's stranden" pre
senteerde, met die prachtige gamelan
partijen, werd hij benaderd door iemand
die zich voorstelde als Jose Iturbi, een
zeer bekende Amerikaanse pianist en
componist. Hij vertelde Pa dat hij speci
aal naar Yogya was geweest, tevergeefs
echter, om te proberen vooral gamelan
klanken in z'n composities te verwer
ken. En hier hoorde hij ze op natuurlijke
en perfecte manier in Pa's muziek
verweven. Jammer dat Pa geen verder
gebruik heeft gemaakt van dit interna
tionale contact.
Belloni's grammofoonplaten werden bij
scheepsladingen verkocht en tot in de
verste uithoeken van de Archipel ge
draaid. Men zegt dat misschien wel
acht op de tien oudere "Oudindisch
gasten" de naam Belloni kennen, alleen
dankzij Pa's muziek.
Toen hij in de jaren 30 opeigen verzoek
werd gepensioneerd als hoofdtechnisch
ambtenaar van de PTT, pakte hij van
alles aan om de studie van zijn kinderen
- twee zonen en een dochter - te kunen
bekostigen. Hij behaalde het diploma
Kunstfotografie en opende in de Haagse
bloemenbuurt een foto-atelier die in
Deze foto van een orkest van Fred Belloni (midden) ontvingen wij van de heer F.M.
Berhuis, wiens vader (met cello) rechts van Belloni zit. Wie de andere musici
waren, is niet bekend. Evenmin als waar en wanneer deze foto is genomen. Wie het
weet, wordt verzocht contact op te nemen met redactie Moesson.
8
