PASAK BUMI
O
Degenen onder de lezers die hun
vakantie in Oost Kalimantan hebben
doorgebracht of er voor hun werk heb
ben moeten zijn, zullen ze vast gezien
hebben: bundels bleke gedroogde wor
tels van 1 a 2 meter lengte. In Balikpapan
en vooral in Samarinda zie je ze in vele
winkels staan. Wellicht bent u net zo
nieuwsgierig van aard als ik en heeft u
gevraagd wat het is. Op uw vraag zal de
winkelier verteld hebben dat het 'Pasak
Bumi' is, een panacee tegen alle moge
lijke ziektes, waaronder dysenterie,
maar vooral een krachtig aphrodisiacum.
Misschien gaat uw nieuwsgierigheid wel
net zover als de mijne, maar degenen
die nu hoopvol de oren spitsen moet ik
helaas teleurstellen. Een afkooksel van
de wortels smaakt galbitter. Effect: nihil!
Dat wil natuurlijk helemaal niet zeggen
dat pasak bumi geen medicinale eigen
schappen bezit, maar zover ik weet is er
nooit echt onderzoek naar gedaan, in
tegenstelling tot bijv. Ginseng (Panax
ginseng). Zeker is dat de plant bij vele
natuurvolken in ZO Azië als medicinaal
bekend staat, maar pas de laatste jaren
is er een enorme vraag naar ontstaan
vanwege de beweerde sexueel stimu
lerende werking.
Wat is 'pasak bumi' of, zoals de plant in
Malaysia wordt genoemd 'tongkat ali'?
Eurycoma longifolia is een klein weinig vertakt
boompje uit het laagland regenbos van Indo-China,
Thailand, Malakka, Sumatra en Borneo (tekening
van J.G. Boerlage in de Icones collectie van het
Rijksherbarium, Leiden).
Gedroogde wortels van pasak bumi op
de markt in Balikpapan.
De wetenschappelijke naam is Eury
coma longifolia, lid van de hemelboom
familie of Simaroubaceae, waartoe ook
de bekende sierboom Ailanthus altis-
sima (hemelboom) behoort. Het is een
weinig vertakt boompje, tot 5-10 m
hoog met op het eind dertakken opeen
gedrongen veervormig samengestelde
bladeren. De lange bijna rechte pen-
wortel wordt met vereende krachten uit
de grond getrokken en na drogen op de
markt gebracht. De enorme vraag naar
het produkt heeft ertoe geleid dat de
soort in Oost Kalimantan schaars begint
te worden. Daarbij komt nog dat Eury
coma een echte bosplant is. Veel van
het bos in Oost Kalimantan is door
grootscheepse kapactiviteiten en de
enorme bosbrand van 1 983/84 ver
woest, hetgeen mede heeft bijgedragen
tot deze schaarsheid. Zoals gewoonlijk
denkt iedereen alleen aan het verzamelen
en verhandelen en niemand aan het ver
bouwen van de plant. Ook in het aan
grenzende Sabah en op het schiereiland
(West Malaysia) schijnt er een grote
vraag te zijn naar het wondermiddel,
met alle te verwachten gevolgen. In
Sabah kost en stuk wortel van ca. een
meter al 10 M$ (f 7,50).
Een ander lid van de familie dat veel
wordt toegepast tegen alle mogelijke
kwalen is Brucea javanica, beter
bekend als Makassaarse pitjes.
Dr. M. M. J. VAN BALGOOY
13
