Het VOC-replica-schip "AMSTERDAM"
Sinds begin september 1990 is de hoofdstad weer een publiekstrekker rijker
geworden: het VOC-replicaschip "Amsterdam". De "Amsterdam", met een
tonnage van 840 ton, ligt afgemeerd voor het Amsterdams Scheepvaartmuseum
op het eiland Kattenburg. Het schip heeft een middenmast van 56 meter hoogte
waardoor het aanzien van dit deel van de stad opvallend is veranderd.
De reconstructie van een Oost-I ndië-
vaarder is een zeer arbeidsintensieve
bezigheid; aan de "Amsterdam" wordt
nu alweer vijf jaar gewerkt en het
moment van voltooiing is nog niet in
zicht. Op dit moment wordt er tijdens
werkdagen nog verder aan het schip
gebouwd en ingericht, maar in het
weekend is de Indië-vaarder voor het
publiek opengesteld.
Medio 1 991 zal het schip op alle werk
dagen (uitgezonderd maandag wanneer
het scheepvaartmuseum gesloten is),
toegankelijk zijn voor museumbezoe
kers. In de toekomst zal het schip zo
worden ingerichtdat men het idee krijgt
zich op een zojuist uit Indië terugge
keerd VOC-schip te bevinden.
Zo zullen er op het overloopdek hang
matten worden gespannen en matras
sen uitgelegd opdat de twintigste
eeuwse toeschouwer enig idee krijgt
van het primitieve leven van de oor
spronkelijke bemanning. Verder zal het
laadruim gevuld worden met koloniale
handelswaren zoals peper, koffie, sui
ker, foelie, zijde e.d.
Met de uiteindelijke reconstructie zal
ruim achtenhalf miljoen gulden gemoeid
zijn. De bouw van het schip is een
initiatief van de gemeente Amsterdam
waartoe in 1 984 de Stichting Amster
dam Bouwt Oostindiëvaarder (SABO)
werd opgericht.
De constructie van het replica-schip
was primair bedoeld als werkgelegen
heidsproject en voorts als een belang
rijke toeristische trekker voor de ge
meente. De "Amsterdam" geldt nu reeds
als een van de meest succesvolle werk-
lozenprojecten van de hoofdstad en als
het paradepaardje van het Haagse
Ministerie van Sociale Zaken en Werk
gelegenheid.
Het kan dan ook als een uitstekend
arbeidservaringsproject worden be
schouwd waar met groot enthousiasme
aan wordt gewerkt. Nog steeds zijn er
dagelijks meer dan dertig vrijwilligers
bij betrokken. Personen die langer dan
een jaar bij de bouw zijn betrokken
geweest, kunnen na afloop een getuig
schrift ontvangen van de SABO.
Reeds meer dan 200 vrijwilligers heb
ben, dankzij hun "Amsterdam" werk
ervaring, een vaste baan gevonden.
In tegenstelling tot de meeste 1 7de en
1 8de eeuwse handels- en oorlogssche
pen is de romp van het schip niet van
eikehout en grenen gemaakt, maar werd
een Afrikaanse hardhoutsoort, Iroko,
gebruikt dat zeer duurzaam is en goed
bestand tegen zoet water. Voor de bin-
nendekken is bankirai-hout uit Borneo
gekozen wegens de grote slijtvastheid
en brandveiligheid van dit materiaal.
Het schip is in principe zeewaardig
maar het is vrijwel uitgesloten dat er
ooit mee zal worden gezeild. Vandaag
de dag zijn er immers onvoldoende
ervaren zeelieden die een zeilschip van
een dergelijke omvang kunnen bevaren.
Het werven en opleiden van zulke zee
lieden zou bovendien onbetaalbaar
worden. Ook is het maar de vraag of
men voor een dergelijk project wel vol-
Het VOC-replicaschip "Amsterdam"
met links het marine-opleidingscen
trum en rechts het scheepvaartmuseum
(gebouwd in 1656 als pakhuis van de
Amsterdamse Admiraliteit).
doende personeel zou kunnen vinden
daar het zeeliedenbestaan zwaar is en
niet zonder risico's.
I n de tijd van de Oostindië-vaarders was
het minder moeilijk om ervaren zeelui te
vinden en telde een zeemansleven min
der zwaar dan nu. Overigens, over het
leven van een gewoon bemanningslid
van een Oostindie-vaarder is weinig
meer bekend. We weten alleen wan
neer iemand aan boord kwam en wan
neer hij het schip, vaak via een zeeman
sgraf weer verliet. Het leven aan boord
was zwaar en het scheepsvoedsel was
ongezond en eenzijdig. Er kwam vaak
scheurbuik voor.
Aan de bouw van het oorspronkelijke
VOC-schip "Amsterdam" werd in april
1 748 begonnen en reeds in het zelfde
jaar in de maand oktober kwam het
schip van de helling; in november
1 748 kwam het al in de vaart. Een
verrassend hoog bouwtempo!
Helaas was de "Amsterdam" geen lang
scheepvaartleven beschorenOp haar
eerste Indiëvaart ging zij verloren!
Hoewel het schip reeds in november
voor Texel voor anker lag, gelukte het
niet om in de Noordzee te komen
wegens het slechte weer.
Pas in januari 1 749 kon men eindelijk
naar open zee uitvaren. Op het Kanaal
waren de weersomstandigheden echter
uiterst gevaarlijk en in de buurt van het
Engelse Hastings liep het schip op
Werken aan het dek van de "Amster
dam".
6
