HET GRAS
BLIJFT NIET VANZELF KORT
Indrukwekkend. Dat zijn de Nederlandse Erevelden in Indonesië. Ik zal hier geen
poging doen om verbaal uit te pakken over wat je allemaal kunt denken en voelen
wanneer je een Ereveld bezoekt. Wie er geweest is, zal dat begrijpen. Een Ereveld is
een van de heel weinige plekjes op aarde datje zwijgend verlaat. Om een heleboel
redenen. En sommige daarvan hebben dan eigenlijk niet direkt met de oorlog te
maken, maar wel met het Indische verleden in het algemeen.
Ik bedoel: die mooie witte gedenktekens
zijn mensen geweest. Familievrienden,
bekenden. Mensen die ooit 's morgens
opstonden, een Indische ochtend be
leefden en naar hun werk gingen. Of
naar school. Of gingen patrouilleren.
Mensen die de samenleving vormden
waarover nog steeds zoveel gedacht,
geschreven en gepraat wordt. Die
samenleving is er allang niet meer. Wel
zijn er nog resten van. Een deel van de
stoffelijke resten ligt op de vervallen
Europese begraafplaats waarover in de
vorige Moesson is geschreven. Een
ander deel wordt op zeven plaatsen in
Indonesië in ere gehouden.
Dat in ere houden wordt nog gedaan
door mensen. Mensen die daar iedere
dag mee bezig zijn. Omdat het in ere
houden van iets of iemand niet iets is
dat af en toe gedaan kan worden.
"Prachtig onderhouden zeggen terug
gekomen bezoekers in Nederland van
de Erevelden. Inderdaad, Rolf Smagge,
de directeur van de Oorlogsgraven
stichting in Indonesië onderhoudt
prachtig de Erevelden. En als we hem
noemen, dan noemen we in dezelfde
adem óók zijn vrouw Miche, die niet
alleen the woman behind the man is,
maar ook one who's standing next to
him. Een sympathiek paar met wie ik
echt prettig heb gepraat. Omdat zij
gewoon zijn en doen.
Rolf Smagge
Rolf: "De herdenkingsplechtigheid op
4 mei op Menteng Pulo bijvoorbeeld.
Die begint om vijf uur en tegen zessen
is het afgelopen en verlaten de gasten
het Ereveld. Precies op dat moment ook
gaat de zon onder en wordt het stil. Ook
de vogels zwijgen, leder jaar opnieuw is
dat een vanzelf komend aangrijpend
moment. De stilte die valt. En mij maakt
het dan niet uit of er onder de bezoekers
mensen uit Nederland zijn geweest in
korte broek en T-shirt. Sommigen vin
den dat geen pas geven, maar ik heb
waardering voor mensen die de moeite
willen nemen om op die dag de plechtig
heid bij te willen wonen. Overigens
excuseren sommigen zich voor hun
kledij, maar zij hoorden pas op het
laatste moment van de bijeenkomst.
Inderdaad, de verschillende herdenkin
gen lopen niet vanzelf. Daar liggen wel
gedetailleerde draaiboeken aan ten
grondslag. En tijdens de plechtigheden
twee regiserende ogen van mijn vrouw,
want het is pijnlijk als er iets fout gaat.
Een werknemer die een krans gereed
moet leggen even voordat het ceremo
nieel aanvangt maar in plaats daarvan
stijf van de zenuwen stil blijft staan,
moet bijvoorbeeld heel onopvallend en
snel vervangen worden. Wanneer ik na
afloop vraag wat er aan de hand was,
wordt niet zelden geantwoord: "pusing".
Er zijn wel eens individuen of instanties
die een draaiboek willen aanpassen. Ik
sta altijd open voor ideeën, maar ik
waak er wel voor dat het karakter en de
bedoeling van een herdenking niet
wordt aangetast. En zo ging het mij ook
te ver toen men mij eens wilde over
halen om toestemming te verlenen aan
een Japanse filmploeg om op Ancol
opnamen te maken voor, wat later bleek,
een niet objectief doel. Maar ook wil
ik mij ietwat gereserveerd opstellen
wanneer vanuit Nederland weer eens
het verzoek komt van enige organisaties
om op het Ereveld een monument,
beeld of plaquette toe te staan. Hoezeer
ik de bedoeling daarvan begrijp, een
Ereveld is een Ereveld en geen ver
zamelplaats van grote en kleine monu
menten. Laat de Erevelden voortleven
in de oorspronkelijke opzet van de
Gravendienst KNIL/KL als unieke waar
dige historische monumenten van ons
gezamenlijk verleden.
Nu ik dit zeg, kom ik automatisch op
wat wij maar "de pushers" noemen. Dat
zijn personen die zó bezig zijn met de
oorlog of de na-oorlogse jaren, dat zij
voor korte of lange tijd de realiteit uit het
oog verliezen. Zij willen dan per om
gaande resultaat zien van hun verzoek.
Dat in ere houden wordt gedaan door mensen. Mensen die daar iedere dag mee bezig zijn.
16
