Uit de oude
Kompenie Kamfer Kist
door J. A, Wormser
EEN FANTASTISCHE THUISREIS
GEZOCHT
19e 20e EEUWSE INDISCHE SCHILDERIJEN
aquarellen en tekeningen door Nederlandse en andere Europese
kunstenaars.
HAKS MARIS - Zijlweg 283 - 2015 CM Haarlem
tel. 023-253501 - fax. 023-253507
In de wachtpoort meldde ik mij bij een
officier, die mijn reisopdracht bekeek,
zijn hoofd eens schudde en zei: "Maar
wij vliegen niet op Batavia maar naar
Melbourne, wel via Motorai en mis
schien kunt u daarvandaan naar Batavia."
Nou, dat zal ik dan maar proberen" en
zo kroop ik in het reuzen lijf van die
oeroude Catalina vliegboot tot in de
rechter gun blister waar ze de mitrailleur
uitgehaald hadden, zodat er een mooie
ruimte was op een prettig zittend leun-
stoeltje, daar in dat plastic reuzen oog.
Even later sprongen de beide motoren
aan en het vliegtuig helde wat achter
over en terwijl aan alle kanten enorme
platsen zeewater over zijn brede rug
schuimden, steeg deze oude oorlogs
albatros vorstelijk omhoog boven de
paarlemoeren Soeloe Zee. En daar rees
de tropenzon boven de steile donker
bruine bergen van Loezon en Mendoro.
Heel de lange tropendag zat ik daar en ik
genoot zoals mij jarenlang niet gegeven
washet sonore geluid van de moto
ren, de suizende wind over mijn gun
blister, de eindeloze blauwe Indische
zee, de eilanden met de gele atap-daken
van vissers-kampongs, niet eens zo ver
onder mij en de zeiltjes als witte vlinders
op een groenige reuzen-spiegeleen
herinnering voor mijn hele levenTegen
de avond dook de Catalina in een ruime
cirkel omlaag en landde in de baai van
Motorai, vergeten eilandje ergens bij
Nieuw-Guinea. Van Motorai hadden ze
in het 66th de prachtigste verhalen
verteldvan jacht op wilde zwijnen,
mooie trips over het eiland, met een
Jeep en - vooral niet vergeten, ja: een
rijsttafel zoals je die hoogstens in Des
Indes, Batavia kon krijgen. Nou, de paar
dagen dat ik moest wachten op een
Dakota uit Melbourne, die zijn prettig
verlopen met een ritje per jeep en heer
lijke rijsttafels met veel garnalen en vis,
je weet wel, met van die reuze gif
groene graten, lekker!
Maar de tjelengs, die hadden beslist
geen lol, en zo kwam er niks van de
jacht.
Enfin, fijn in zee gezwommen heb ik
daar elke dag en zo kon ik tenslotte fris
en vrolijk in de Dakota stappendie
overigens alleen naarTarakan op Noord-
Borneo vloog, veel te ver naar het noor
den. En daar stond ik dan weer met mijn
drie plunjezakken. Maar dan wil mijn
privé-beschermengel me niet in de steek
laten, want van lange jaren herkende
mij daar - hoe is het mogelijk - de
commandant, overste Jesseroen, die
mijn post-missie belangrijk genoeg vond
om een Mitchell-bomber (met ook nog
een andere zwaar wegende opdracht)
naar Batavia te sturen!
Wat KON toen toch veel in dat oude
Indië
En zo zat ik de volgende morgen, alweer
in een gun-blister, maar nu helemaal
voor in de neus van deze snelle bom
menwerper. En heel dat eindeloze
bloemkoolveld dat Borneo uit de lucht
is, trok daar onder de punten van mijn
militaire combat boots wegtot we
zijde-zacht landden op verwaarloosd
Batavia-vliegveld.
De eerste bekende die ik daar tegen het
lijf liep, was mijn oude vriend Daan
Barends, Gymnasium leraar, reserve
luitenant terzee-vliegeren nu vliegveld
commandant. Zijn uniform was wel zo
verschrikkelijk versleten, dat ik niet kon
nalaten even in postzak no. 1 te graaien
en hem een van mijn uniformen te
geven.
Met zijn jeep bracht Daan mij naar het
Rapwi-gebouw, Koningsplein. Release
Auxiliary Prisoners of War and Internees,
kortweg Rapwi, dat stond er op dat
mooie gebouw van onze Scheepvaart
Maatschappijen aan het Koningsplein,
uitgewoond en droevig zoals praktisch
alle huizen op Java.
In de hoofdzaal zaten veel heren en
dames - en zo fris uit de roompotten van
het 66th Manilla - schrok ik toen ik bin
nen stapte, zo slecht zagen de mensen
eruitDe versleten kleren van de
dames en de rafelig afgeknipte grijs
groene pantalons van de heren en hun
kapotte uniform-jassen.
"Goede morgen ik breng u de post van
9.000 militairen uit Burma en Japan
wilt u die in de kampen bezorgen?"
"U hebt geen schijn van idee wat een
chaos die Jappen achter laten. Wij zijn
allemaal door elkaar geschud door ver
huizingen van het ene kamp in het
andere en niemand weet waar zijn vrouw
en zijn kinderen te vinden zijnals die
tenminste nog leven. Het lijkt ons het
beste dat u, zo gezond en goed gekleed
u er u it ziet, dat u zelf over de kampen op
heel Java deze post gaat bezorgen."
en mijn kinderen zoeken, flitste me
door mijn kop! "Wij geven u de adres
sen en u krijgt een hoge vlieg-prioriteit,
namelijk B2." "En waarkan ikonderdak
vinden?"
"Wel, in een kamp, denken wij." Ik ging
een stapje achteruit zodat ik goed zicht
baar was, maakte een wat zielig gebaar
met beide handen: "Met zulke mooie
kleren zou ik toch maar moeilijkheden
te weeg brengen in een kampTja,
daar heeft u wel gelijk meegaat u
maar naar Hotel des Galeries tegenover
Des Indes, waar u wel met 4 man in een
1 persoons kamertje komt."
Pas maanden later heb ik beseft wat een
enorm geluk ik gehad heb met zo spoe
dig op Java terug gekomen te zijn
want duizenden 66ers hebben een jaar
en meer nodig gehad om uit Manilla, en
later uit Borneo en Singapore thuis te
komen! Een niet-te-vergoeden houding
van wie er verantwoordelijk was, dan
ook.
In Des Galeries ontmoette ik die zelfde
dag,de 18eoktoberverschillende goede
bekenden, die op zijn minst de rang van
kolonel hadden, als ze tenminste uit
Australië kwamen, eigenaar van de
Java Bode mijnheer Nico Metzelaar en
mijnheer Meeuwenoord uit Bandoeng,
chef van de Militaire Transport Dienst,
heel prettige relaties voor de komende
maanden, dacht ik zo. Met mijnheer
Metzelaar had ik diezelfde dag al een
belangrijke conferentie. Om de heersen
de chaos meteen aan te pakken had hij
met een paar collega's en kopstukken
uit de Papier en Machine-import opge
richt: De Grafische Raad, waarin hij mij
prompt een zetel bezorgde. De volgende
18
