0
GEZOCHT
INDONESIË
Tours Tickets
boek bij
AURORA (ANVR/SGR/1ATA)
Clauskindereweg 28-29
1069 Amsterdam
Tel. 020 - 619 93 77/619 93 96
Zat. telefonisch niet bereikbaar
Vakvrouwen
19e 20e EEUWSE INDISCHE SCHILDERIJEN
aquarellen en tekeningen door Nederlandse en andere Europese
kunstenaars.
HAKS MARIS - Zijlweg 283 - 2015 CM Haarlem
tel. 023 - 25 35 01 - fax. 023 - 25 35 07
haar een stuk papier en een potlood met
een stompe punt. Als een dolkgreep ze het
potlood vast en met een blik naar Vonneke
die onverstoorbaar haar sommetjes bleef
maken, stak ze als een bezetene op het
papier. Het potlood brak en met een kreet
van woede veegde ze alles wat op tafel lag
weg en verdween door de open deur. Dat
ging zo vier, vijf keer. Mevrouw vroeg of ik
het erg vond dat Martha er was. "Weet u,
dit is de eerste keer dat ze iets echt wil,
dat ze hoort wanneer uw fiets het erf
oprijdt?"
Martha bleef altijd maar heel kort, na een
minuut of vijf hield ze het voor gezien. Of
de stoel werd onverwachts achteruit-
geschoven of de tafel kreeg een zet vooruit
zodat Vonneke bijna van haar stoel rolde
en ik voorover kukelde. Het was wel
oppassen dat er geen boeken of andere
zaken op tafel lagen als Martha eraan kwam.
Op een keer, ik kon het niet laten, toen ik
die grote onbehouwen kinderhand zo met
dat potlood bezig zag, probeerde ik het. Ik
sloot mijn hand over de hare, en maakte
een paar schrijfbewegingen. Tot mijn ver
bazing liet Martha het toe. Ze kreunde
zelfs van plezier. De daarop volgende ke
ren was dat "schrijven" met Martha vaste
prik. Zodra ze aan tafel zat, pakte ze mijn
hand om aan te duiden dat het tijd was
voor de schrijfoefening, die bestond uit het
op en neer drukken van het potlood.
Op een bepaalde manier voelde ik het
aankomen, eens zou het mis gaan, hoe,
waarom, wanneer wist ik niet, maar ik had
een voorgevoel. En het gebeurde. Martha
had een beurt overgeslagen, de daarop
volgende keer was ze er weer. Ze ging als
gewoonlijk naast me zitten, maar dit keer
wilde ze het papier niet, ze graaide het
schrift onder Vonneke weg, smeet het de
tuin in. Vonneke ging het, stoicijns als ze
was, oprapen. Martha stond op. In haar
volle lengte torende ze naast me, wat wilde
ze? Ineens greep ze het boek waar ik uit las,
greep mijn (zuinig bewaarde) Pilot pen en
kraste ermee op de kaft van het boek, alsof
ze het wilde doorboren. Wilde halen op en
neer en nog eens, ik hield mijn adem in,
mijn pen.... brak af. Krijsend smeet Martha
het ding weg, met een zwaai gooide ze de
zware ijzeren tafel om, liep met grote
stappen naar binnen. In de kamer liep ze
regelrecht naar het wandrek en wat toen
gebeurde ben ik alleen in films tegengeko
men. Rang-rang-rang, alle flessen, potjes,
busjes tegen de grond. Vreselijk! Bedien
den en mevrouw kwamen aangesneld, de
worsteling die ik toen zag van Martha met
deze mensen zal ik nooit vergeten. Wat
was er met haar, waarom? Waarom na
weken van stilte en soms een glimp van
bijna benadering, dit? Was het beheersing
geweest en was dat juist wat ze niet kon
hebben?
Die dag stapte ik voor het eerst bevend op
de fiets naar huis. Twee jaar Japanse bezet
ting, vaak toch wel ondragelijke spanning
en angst. Maar dit was anders, een andere
spanning, geen angst maar verdriet om een
meisje van twaalf jaar dat geen deel kon
uitmaken van onze wereld hoe ellendig die
er op dit moment ook voor stond.
Thuis pakte ik de gebroken pen en het
boek uit mijn tas. Op de omslag had Martha
haar woede ingekrast, haar levenstekens,
onuitwisbaar. Toen ik die tekens goed
bekeek, kon ik heel duidelijk een M onder
scheiden.
De M van Meisje, van Maagd, van Moeder,
van Macht en Machteloosheid.
De M van Martha
Nooit heb ik Martha meer gezien of van
haar gehoord. Er braken moeilijke tijden
voor ons aan en ik moest heel wat leerlin
gen afzeggen.
Het boek waarop Martha haar initiaal zette,
heette "Ships that pass in the night" van
Beatrice Harraden. Ik verloor het met een
kist vol andere boeken toen de jeep voor
ons in Kediri op een mijn liep tijdens de
tweede politionele actie.
(ANVR)
KI IStil I Ol N
Wie zei dat vrouwen geen auto kunnen rijden? Deze dames van het Vrouwen Auto
Korps konden het in ieder geval wel. Het korps werd opgericht om opgeroepen mannen
te vervangen in het legervervoer. Deze foto, waarop onder meer Hillie Giesbergen, Lidi
Loman en Mea Spoelstra staan, werd in Jogja genomen ergens tussen 1940 en 1942.
17
