de Jctvaftode
Oorlog in den Pacific
DE NEDERLANDSE OORLOGSVERKLARING AAN JAPAN,
Nederlandsch-Indïè
in oorlog met Japan
8 DECEMBER 1941
Over de vraag of het de Ned.- Indische regering in Batavia, of de Nederlandse regering in Londen was die de
oorlog aan Japan verklaarde, bestaat enige verwarring. Ten onrechte wordt soms vermeld, dat de Ned. - Indische
regering bij monde van de G. G. Jhr. van Starkenborgh Stachhouwer op 8 december 1941 aan het Japanse keizer
rijk de oorlog verklaarde. Hoe was de werkelijke gang van zaken in die bewogen december dagen
Wij aanvaarden
de uitdaging!
Japan valt Hawaii
en Manila aan
Dezelfde dag, zondag 7 dec. 1941dat de
Japanse zee- en luchtstrijdkrachten de aan
val op de Amerikaanse Pacificvloot in Pearl
Harbor uitvoerden, verklaarde de Japanse
regering de oorlog aan de Verenigde Sta
ten en het Britse Rijk, echter niet aan
Nederland.
Na de gehele zondag, 7 dec., met de
ministers Van Kleffens (Buitenlandse Za
ken) en Furstner Marine) te hebben
beraadslaagd, besloot minister- president
Gerbrandy tot een buitengewone zitting
van de ministerraad, nadat omstreeks
middernacht het bericht van de Japanse
aanval was binnengekomen. Een ontwerp
tekst voor de proclamatie, die de oor
logsverklaring inhield, was reeds door Van
Kleffens opgesteld. Het kabinetsberaad ving
om kwart over een 's nachts aan.
Na een korte gedachtenwisseling werd
het besluit genomen Japan de oorlog te
verklaren. Gerbrandy oordeelde dat om
twee redenen een onmiddellijke beslissing
geboden was: het tijdsverschil met Indië
het was daar op dat ogenblik negen uur 's
morgens), en het feit dat de Verenigde
Staten en Groot- Brittannië er zo spoedig
mogelijk verzekerd van dienden te zijn dat
Nederland volledig aan hun kant stond.
Blijkens de kabinetsnotulen van deze zit
ting werd het besluit genomen de oorlog
aan Japan te verklaren, op grond van het
feit dat "door Japan tegenover twee nauw
met ons bevriende mogendheden
vijandelijkheden waren geopend". I) Na
een kort telefoongesprek met Gerbrandy
gaf de Koningin haar machtiging over te
gaan tot de oorlogsverklaring. Maandag
middag 8 dec. werd de koninklijke procla
matie door Koningin Wilhelmina onder
tekend en door alle ministers
gecontrasigneerd. Die avond las Gerbrandy
in een uitzending van Radio Oranje de
tekst voor. De Nederlandse gezant in
Tokio, Pabst, kon pas op 10 dec. de oor
logsverklaring aan dejapanse onderminister
van buitenlandse zaken overhandigen, daar
de minister zelf had geweigerd hem te
ontvangen.
De G.G. hield op maandagochtend 8 dec.
om half zeven in Londen was het op dat
tijdstip zondagavond elf uur) een toespraak
voor de NIROM, waarin hij meedeelde
"dat na de onverhoedse aanvallen van
Japan op Amerikaanse en Britse gebieden,
en gezien het feit dat deze veroveringslust
zich niet in de laatste plaats ook op Ned.-
Indië richtte, de Nederlandse regering deze
uitdaging aanvaardde en tegen het Japanse
keizerrijk de wapenen opnam". Met het
kabinet in Londen had er op dat moment
nog geen contact plaatsgehad.
Gerbrandy had de gehele zondag en
maandagochtend tevergeefs getracht radio-
telefonisch contact te krijgen met Van
Starkenborgh, hetgeen mislukte door
atmosferische storingen. Pas om half ze
ven 's avonds Indische tijd kwam de verbin
ding tot stand. De minister-president
deelde de G.G. onder meer mee dat "mijn
ambtgenoten en ik volkomen instemmen
met het door U reeds gisteravond op
grond van de gemaakte afspraak (de af
spraak tussen de regering en het Indische
gouvernement) genomen besluit, dat Ned.-
Indië zich als deel van het rijk in oorlog
bevindt met Japan". 2) In deel I IA tweede
helft, pag. 710, van zijn Geschiedenis van
het Koninkrijk der Nederlanden in de
Tweede Wereldoorlog verhaalt Dr. L. de
Jong, dat ook hij, tot ergernis van
Gerbrandy, in een speciale uitzending van
Radio Oranje op maandag 8 dec. de ver
gissing beging mee te delen dat "de rege
ring van Ned.-Indië Japan de oorlog had
verklaard".
Volgens artikel I van de toenmalige grond
wet, luidend "Het Konikrijk der Nederlan-
(Lees verder pag. 9 kolom 3).
Hundse 0 IVeeetnber 1911 N.» ?9|
avondblad
<*V Jtirrjn- - I nudMi EERSTE
Alfemrtn DftfbUd n
lebben ii it -
i r b o r ril
President Roosevelt maakte Zon
dagmiddag bekend, dat JapatMclu
vliegtuigen een aanval
gevoerd op Pearl
Hawaii, alsmede op alle maritieme
en leger-.,activiteit"' zooals hij dit
noemde op het voornaamste eiland
Oahu. Enkele minuten later volgde
de bekendmaking, dat de Japanners
ook een luchtaanval hebben uit
gevoerd op de leger- en marine-bases
te M anil a.
Zeegevecht na
bij Honoloeloe?
OI.CENs EE\ TELEFONISCH BERIt HT V AS"
HET OMROEP5TATION DER l B TE Ito
NOIOEI.OE NAMEN ONGEVEER |W VLIEGTlll
OEN DEEL AAN DEN AANVAL OP HAW All WEI
KE OM t UUR V M HONOLOELOE TIJD AANVING
EN OP HET TIJDSTIP A AN DE ONT\ ANGST VAN
HET TELEGRAM (OMSTREEKS -I UUR M V M
JAVA TIID MAANDAGOCHTEND) WAS DE AAN
VAt NOG STEEDS GAANDE
VOLGENS DE EF.RSTE BERICHTEN PLAATSTEN -
ALDUS MELDT EEN TELEGRAM UIT HONOlOEIOE -
J DE AANV ALLERS TW EE TREFFERS EEN OP EEN
POST VAN DE AMERIKAAN'SC HE LUC HTM AC I IT OP
HET Hit KHAM FIELD OP HET EILAND OAIItl EN EEN
OP PEARL HARBOR W AAR DE OLIETANKS IN' BRAND
VLOGEN HET AMERIKAANSCHE AFWEERGESCHUT
'KWAM IN Ai TiE EN DE LUCHT W AS BINNEN KOR
TEN TI|D VOL MET AMERIKAANsCI II. oORI.OGs
Zonder
waarschuwing
Berlijn en Rome:
Samenwerking nu t tVL,EGTU,GEN
onze l)on<l"rn< toten 11 1X111
OFFIC'IEEI WtlRiri Ml ;J T UI
DEGEDEEID DAT DL NE IT.IJ HOOGT! 1
DERI.AM1W HF M VINI
TEN NAUW ME AMI N' I
WERKT MET DIE gek l'ANsctl II
BONDGENOGTEN
RAM ME. I'M DAI
AN PEARL HARBOR A ANVIL
m7.ii.iim....//mm./,, i,
diplomatieke nr.,
.Ml.. I,. I hmzmnjl.
iiamnlt, ,/,'c urlhaa-l
iiaaiizin ,l„m denken en il,„,,s
he, reeds s,rijdend t l„„a - I e»ee„.:..
d,Si,,lm, Imerika enli.-l llriis, In rijl.
a, Hem, nar I on Ja,.aa helinU.en
hrl,Ian. mtixinp ran .la-
pans, lie heerstlinppij am heel (Inn
en Znul-dasl- l:i. Ilezeseraeerinadiisl
mill ziel, flier a,el Inula.-
/./....O e,Ierland*. /,-/a,la
lie lie,I,ii a'eerinu
mardl deze Hilda nine m en,I len. n
he, Japansehe Kmz. rrijl.de „„renen
\eilerliiiid>i li-lndiV. dil .red.
przcpeml deel hrl haninl. rl jI.
naar irij in rijke m rs, heidenheid >,»-
menu anrn en pen,eens, ■liapprlijk
■rile-
ill fe„ '•'I
die hel pnjpe.
ile sell,■lillend.
dierla,
'nlijh
Te land, let zee en de la. lil zal
haar parole I-""hl aiil/danieiiSimla
haar innnl en dndendrnnp. ami linn,
lie liezielillp lae ripen amir,,,
Mmhharper i. man,,mi em,„ren.
ran elk ras al priona,J zipili roep
mrliem, hnaiap,,, m,
kniiinl,rijkd. Indisrln- pen,, ens, hap
aar laps,',,d'
de laak. die ..!m Hut'
Innsal Op
Singapore
III I illlir I, lip
7
