Foto 2. 1949:
KNIL-militairen
keren
noodgedwongen
lerug naar
Nederland.
Foto 3. Tussen
1960 en 1970:
in de fabrieken
werken ook
buitenlandse
werknemers.
Foto 4. Vóór
1975, het jaar dat
Suriname
onafhankelijk werd,
zochten veel
Surinamers hun
geluk in
Nederland.
ervaringen hiermee waren echter vaak zo
teleurstellend dat veel leraren vanaf om
streeks 1985 besloten om weer apart
geschiedenis te geven. Leraren hadden
in die tijd (en hebben nog steeds) een
bijna onbeperkte vrijheid om te bepalen
waarover deze lessen gingen.
Niet toevallig was het dat net in die tijd
vier nieuwe geschiedenismethoden
(series van schoolboeken) verschenen.
Deze variëerden van zeer traditioneel
(veel vaderlandse feitenkennis) tot heel
"bestaansverhelderend". Met dat laat
ste begrip wordt in het kort bedoeld:
geschiedenisonderwijs waarmee je de
wereld om je heen beter begrijpt. De
methode die op dit punt het verst ging
was Bij de tijd. Dit is tevens een be
langrijke verklaring voor het grote
succes van deze methode.
Verplichte kerndoelen
Eén van de in juni 1991 aangenomen
wetsvoorstellen betrof de invoering van
"kerndoelen" in het basisonderwijs. Voor
het geschiedenisonderwijs betekent dit
dat een beperkt aantal zaken aan de
orde moet komen, zoals: de leerlingen
kunnen in hoofdlijnen belangrijke ver
schijnselen uit de nationale en mondiale
geschiedenis aangeven, zoals de econo
mische ontwikkeling van Nederland
vanaf de 16e eeuw; of: leerlingen kun
nen bij historische feiten onderscheid
maken tussen oorzaak en gevolg. U
begrijpt dat leraren (en auteurs van
methoden) weinig moeite hebben met
zulke algemeen geformuleerde "kern
doelen".
Misschien had u gehoopt dat de rege
ring deze mogelijkheid zou gebruiken
om "Indische Nederlanders" als onder
werp verplicht te stellen. Maar met
welk argument zou dit onderwerp dan
wel, en zo vele andere onderwerpen
niet verplicht kunnen worden? Bij het
vak geschiedenis dient een oneindige
reeks van toch zeker ook belangrijke
onderwerpen uit het zo rijke verleden
zich aan. Ik denk dat het maar gelukkig
is dat de regering binnen bepaalde gren
zen leraren de vrijheid en daarmee de
verantwoordelijkheid geeft om de on
derwerpen zelf te bepalen. In de prak
tijk betekent dat: om zelf een keuze te
doen uit het aanbod van methodes in
plaats van een (staats)schoolboek. Het
is juist deze pluriformiteit in het onder
wijs waaraan onderwijsmensen in Mid
den-Europa langzaam beginnen te
wennen.
Bestaansverheldering
Uit fragment 3 blijkt dat het nastreven
van bestaansverheldering er voor heeft
gezorgd dat Indische Nederlanders spe
ciale aandacht hebben gekregen in Bij de
tijd. Met het ontstaan van een multi-
Fragment 2 (uit Bij de tijd deel 3, Den Bosch
1986, pagina 55 en 68, bestemd voor kinderen
van 10 jaar):
"Zodoende worden ontdekkingsreizen steeds
meer veroveringstochten. De ontdekkingsreizi
gers plunderen de rijkdommen van de pas ont
dekte landen. Ze organiseren complete roof
tochten. Zelfs de inwoners van de nieuwe landen
zijn niet veilig. Ontdekkingsreizigers verkopen
die mensen als slaven. Ook nemen de Europea
nen de nieuwe gebieden in bezit. Ze besturen de
landen en zijn daar de baas. Ze brengen er het
christendom, maar tegelijk roven ze de gebie
den leeg.
Spanje bezit veel landen in Amerika. Portugal,
Engeland en ons land zijn de baas in veel landen
in Azië. Zo is het huidige Indonesië eeuwenlang
van Nederland geweest." Afbeelding van
Soekarno met tekst: "Indonesië is pas veertig
jaar onafhankelijk van Nederland. Vooral
Soekarno is een belangrijke leider geweest voor
Indonesië."
culturele samenleving in Nederland in de
jaren '70 groeide ook de belangstelling
voor de diverse allochtonen (van elders
afkomstige mensen) in relatie met de
autochtone bewoners van Nederland.
Ondanks alle inhoudelijke opmerkingen
die over fragmenten 2 en 3 te maken
zijn, moeten we toch blij zijn met de
relatief grote aandacht in Bij de tijd.
Andere methoden besteden traditio
neel aandacht aan kolonisatie en deko
lonisatie van Indonesië, maar besteden
(nog) weinig of geen aandacht aan een
belangrijke sociale kant van deze on
derwerpen: de geschiedenis van
Indische Nederlanders. Deze metho
den zijn er dan ook minder op gericht
om leerlingen op concrete manier dui
delijk te maken hoe de samenleving
vandaag in elkaar zit.
Inhoud en hoeveelheid
Veel lezers zullen het met mij eens zijn
dat er heel wat te zeggen is over de
inhoud van de fragmenten. Pas in een
later artikel zal ik ingaan op de histori
sche kwaliteit van de schoolboeken op alle
(lees verder pag. 17)
Afbeelding uit "Bij deTijd" deel 4
15
