Joden in Nederlands-Indië/
Indonesië voor, tijdens en na
de Tweede Wereldoorlog
(Slot
De Japanse bezetting
Wij zijn nu aangekomen op de datum van 8 december 1941, toen Japan
de verraderlijke onverhoedse aanval op Pearl Harbour uitvoerde, als
gevolg waarvan ook Nederlands-Indië in de oorlog werd betrokken.
door J Glaser
Hoe verging het de Joden? Een belangrijk
verschilpunt met Europa was dat de di
verse door de Japanse leiding bevolen
maatregelen door de afzonderlijke Japanse
gezagsdragers vaak geheel verschillend en
ook afwijkend werden uitgevoerd of be
oordeeld. Wat in het ene kamp wel mocht,
dat mocht weer niet in een ander kamp.
Over het algemeen mag worden opge
merkt, dat weliswaar hier en daar tegen
Joden enkele maatregelen zijn getroffen,
doch men was nu eenmaal tegen dat
blanke ras, en het waren alle blanken, ook
de Joden. Toch lijkt het mij goed, om uit
het academisch proefschrift van Dr. D.van
Velden, dat de titel draagt "De Japanse
burger-kampen" te citeren.
De Duitse diplomatieke en consulaire
vertegenwoordigers bemoeiden zich ook
met dejoden. Dejapanners zelf hadden uit
de aard der zaak in hun verleden zeer
weinig contact met de Joden gehad; anti
semitisme kende men in Japan niet. Tijdens
het Hitler-regime waren wat meer Joden
naar Japan getrokken; zij hadden daar
vooral in de muziekwereld een goede
naam gekregen. In 1937 bevonden zich
ongeveer duizend Joden in Japan. De
eerste anti-semitische symptomen waren
in 1937 te bespeuren. Zo verleende de
Japanse regering toen geen toegang meer
tot haar land aan Joden, die afkomstig
waren uit Duitsland.
Na 8 december 1941 trachtte Hitier de
Japanners te overreden tegen de Joden
maatregelen te treffen, maar dit gebeurde
niet. Zeer veel Joden waren na 1933 uit
Duitsland naar Shanghai uitgeweken; velen
in de hoop vandaar naar Amerika te kun
nen gaan. Ze werden door de Japanners
verplicht in een bepaalde stadswijk te gaan
wonen, waar men onder speciaal toezicht
was geplaatst, maar niet werkelijk
geïnterneerd was. De reden was onge
twijfeld geen anti-semitisme, maar wan
trouwen tegen hen als Westerlingen.
In het bezette gebied, dus ook Indië, wer
den de Joden van geallieerde nationaliteit
tegelijk met de overige geallieerde burgers
geïnterneerd, maar tegen hen, die zich
speciaal als Jood hadden laten registreren,
werden geen maatregelen genomen,
evenmin als tegen de statenloze Joden.
Aan de andere kant lieten Joden zich als
Aziaten registreren. Zij werden daarom
ook niet met de Europeanen geïnterneerd,
maar eerst eind 1943. Een persoonlijke
ervaring wil ik hier toch wel vermelden.
We waren nog geen week in krijgsgevan
genschap, of enkele andere Joden kwamen
bij ons met de mededeling, dat zij kontakt
hadden gehad met de Japanse kampleiding,
en dat zij hadden gezegd, dat zij eigenlijk
Aziaten waren, en dus geen krijgsgevange
nen behoefden te zijn. Over deze kwestie
was een klein beraad van wel vooraan
staandejoden nodig. En unaniem besloten
deze om daar niet aan deel te nemen, en
ook het advies te geven om niet aan deze
zaak te beginnen. Enkelen namen het ad
vies over. Anderen echter niet, die werden
dan ook vrij gelaten, doch later, ik ver
moed zoals reeds aangegeven eind 1943,
opnieuw geïnterneerd. Of zij het makkelijk
zullen hebben gehad tussen maart 1942 en
eind 1943 met hun blanke gezichten, meen
ik wel te moeten betwijfelen.
In 1943 wees de Duitse regering de Ja
panners blijkbaar nog eens met nadruk op
de gevaarlijkheid der Joden. In hoeverre de
Japanners nu werkelijk de theorieën der
Duitsers aanvaardden of in een anti-
Joodse campagne een motief zagen dat
bruikbaar was in hun anti-Westerse pro
paganda, is niet met zekerheid na te gaan.
In april 1943 begon in Indië een anti-Joodse
campagne in pers en radio, die ongetwij
feld op de bevolking alleen als anti-westers
indruk kan hebben gemaakt, daar slechts
een heel enkele Indonesiër geweten kan
hebben, wat een Jood was.
De anti-semitische propaganda moet zelfs
verwarring hebben veroorzaakt, omdat
daarin de onderdrukking der Aziatische
volkeren aan de Joden werd toegeschre
ven, zodat men de Europeanen en Ameri
kanen als hun willoze werktuigen en zelfs
als hun slachtoffers kon gaan zien. In de
pers werden de Joden in een adem ge
noemd met verraderlijke neutrale wes
terlingen, zij het dan in bewoordingen, die
riekten naar de Duitse propaganda. Na
een bezoek van enkele Duitse autoriteiten
in april 1943 zei Kolonel Yamamoto op 29
april 1943 in een rede te Batavia ter ere van
de verjaardag van de Japanse keizer: "De
politiek, waarvan de Joden in Amerika en
Engeland hebben gebruikt gemaakt bij het
onderwerpen en koloniseren van de dui
zend millioen Aziaten, bestond in het af
scheiden van ieder volksdeel en het ver
oorzaken van onenigheid en conflicten
binnen een en hetzelfde Aziatische volk.
Indien wij ons niet met alle macht verde
digen tegen de aanval van dejoden, zullen
wij, duizend miljoen Aziaten, voor altijd de
slaven worden van het Joodse volk".
Eind 1943 werden op Java en elders te
gelijk met de nog vrij gebleven geallieer
den, de Joodse mannen en vrouwen
geïnterneerd, voor zover zij uit andere
hoofde niet reeds geïnterneerd waren,
doch tezamen met Armeniërs en Irakezen,
die allen over een kam werden geschoren.
Ze werden meestal in de reeds bestaande
kampen ondergebracht, maar in Soerabaja
en Batavia werden de vrouwen gevoegd bij
de andere afzonderlijk gehouden natio-
naliteitsgroepen d.w.z. de Amerikaanse en
Britse vrouwen.
Eind 1943 werden deze allen bijeenge
bracht in Tangerang, west van Batavia. Ik
vertelde u reeds, dat de zogeheten Bag-
dad-Joden zich voor de oorlog afgezon
derd opstelden. Dit heeft zich in de kam
pen voortgezet. In Soerabaja bevond zich
een vrij grote groep van Irakezen Ze
hielden zich in alle kampen zeer apart van
de overige bewoners en voelden zich ten
onrechte geïnterneerd. Hun vrouwen
spraken vaak geen Nederlands of Engels en
hadden geen band met de andere vrou
wen. Ze waren gewend aan een geheel
andere leefwijze en vormden een element
van onrust in de kampen. Ze trokken zich
van vele kampregels niets aan en
smokkelden met de inheemse kamp
bewakers zoveel als ze maar konden.
Europese vrouwen werden in Tangerang
door de Japanners wel als straf in de
Iraakse barak geplaatst en ditwas ook echt
wel een straf, want ze vonden dat deze
Iraakse vrouwen zoveel ruzie maakten en
zo vuil waren.
In de loop van 1944 kregen de Japanners
blijkbaar andere opvattingen over het
apart houden van bepaalde "zeer gevaar
lijke" groepen, want ze brachten de Ame-
(lees verder volgende pagina)
29
