"PHYTOL"
xt4D°NES/£ \o voge/v/üc/, f
V
MC C TAR1,
GEDEPONEERD
Zilveren Medaille Den Haag 1885
Luik 1902
Gouden Medaille Den Haag 1913
Lid der JuryBrussel 1910
Pharm. fabriek
Wagenstraat 129, Den Haag
Vraag gratis receptenboekje
bij uw Toko en drogist
rikaanse en Britse vrouwen naar het
Tjideng-kamp, en zonden de zich in de
Batavia-kampen bevindende Joodse vrou
wen samen met de echtgenotes van
prominenten en vrijmetselaars naar
Tangerang. Bij de opheffing van dit kamp in
1945 werd dit gehele gezelschap onder
gebracht in het ADEK-kamp te Batavia.
In 1944 hebben de Japanners ook nog een
poging gedaan een overzicht te krijgen van
alle door hen reeds eerder (als gealli
eerden) geïnterneerde Joden. In vele kam
pen, ook in de krijgsgevangenkampen,
maakten zij een verzamelstaat van de zich
daar bevindende Joden. Men liet het aan
betrokkenen over of zij zich als Jood wil
den opgeven of niet. Meestal hoorde men
later nooit meer iets van de zaak; en soms
werd een enkele onbelangrijke maatregel
getroffen. Overal bleek, dat de Japanse
kampcommandanten zich voor de zaak in
het geheel niet interesseerden, en dat zij
de Joden nooit slechter behandelden dan
de anderen.
Een enkele opmerking wil ik hieraan toe
voegen. Wanneer ik nu de opgemaakte
registratiekaarten van onze kampen be
kijk, zowel die van mijn echtgenote als die
van mij, staan er heel wat gegevens op,
doch een aanwijzing van godsdienst ont
breekt. Bij navraag bij RIOD, het Rijks
instituut voor Oorlogsdocumentatie, was
dit over het algemeen zo. In het kamp waar
mijn vrouw eerst zat, is wel gevraagd naar
het Jood of niet Jood zijn. Degene die zich
niet opgaven, gingen naar een kamp in
Midden-Java, de overigen, waaronder mijn
vrouw, gingen eerst naar Adek en daarna
naar Tangerang en terug naar het Adek-
kamp, een groot kamp, doch daar was een
speciale Joodse barak.
Op 17 september 1945, toen ook ik be
vrijd was, heb ik die barak in Batavia nog
bezocht.
Op die dag was het Jom Kipoer (Grote
Verzoendagheel toevallig dusDe barak
stond er nog compleet met alle daarin
gelegerden; achteraf beschouwd is dat nog
een geluk geweest. Want pas later ver
namen wij, dat wanneer de twee atoom
bommen op Japan niet waren uitgeworpen
- en Japan dus niet tot overgave zou zijn
gedwongen - de Japanse bezetters van plan
waren om eind augustus de Joodse vrou
wen en waarschijnlijk ook die van de
vrijmetselaars en hoogwaardigheidsbekle
ders af te voeren naar de tinmijnen buiten
Java, met achterlating van de kinderen.
Wat dat zou hebben betekend, behoef ik
niet nader te omschrijven
Eigenlijk vielen die atoombommen juist op
tijd, want vooral in de maanden mei tot
augustus 1945 vielen zeer veel slachtoffers
door uitputting, zowel in als buiten de
interneringskampen.
En zo is dus ook de Joodse barak gelukkig
gespaard gebleven.
Persoonlijk heb ik niets van het Jood-zijn
gemerkt, zij het dat éénmaal in 1944 het
gehele kamp moest aantreden, en wij een
speech te horen kregen, die zoals de tol
ken ons later lieten weten - zo uit "Der
Stürmer" was overgenomen. ("Der Stür-
mer" was een zeer berucht Nazi-antisemi
tisch weekblad
Ik geloof dat ik nu wel in grote trekken heb
verteld, wat er over het algemeen is ge
schied met de Joden tijdens de Japanse
bezetting. Rest mij u nog enigszins in te
lichten wat er in het voormalige Neder-
lands-lndië is geschied met de Joodse ge
meenschap tussen augustus 1945 en eind
1949, toen het Nederlandse gezag ophield
en de souvereiniteit was overgedragen.
Na de oorlog
Na de capitulatie van Japan, 15 augustus
1945 - met de chaotische toestanden die
er toen in Indië heersten - dacht men de
eerste maanden helemaal niet aan een
mogelijke opbouw van de Joodse ge
meenschap aldaar. Men moest ook nog de
berichten verwerken die zo langzamer
hand doorsijpelden, over wat er met de
familieleden in Europa was geschied ge
durende het Nazi-regiem.
Zo ongeveer van mei 1946 tot en met het
jaar 1949 was er sprake van enige opbouw.
Achteraf gezien, eigenlijk een veel te korte
periode. Doch al eind '45 werden wij vrij
plotseling geconfronteerd met het feit dat
er tientallen Joodse jongemannen als mi
litair uit Nederland kwamen, hetzij als
oorlogsvrijwilliger hetzij als dienstplich
tige. De eerste ploeg bestond hoofdzake
lijk uit jonge mensen die in het Zuiden van
Nederland waren ondergedoken en die
zich als vrijwilliger hadden gemeld. Onder
deze groep waren verschillende "staat
lozen", die op deze wijze ook trachtten om
op korte termijn het Nederlanderschap te
verwerven. Ik heb toentertijd werkend op
het Hoofdkwartier van de Krijgsmacht te
Batavia hiermede te maken gehad.
Joodse Geestelijke Verzorging
Voor de oorlog kenden wij noch in Neder
land en noch in Nederlands-lndie de in
stelling van de Joodse geestelijke verzor
ging. Doch na de oorlog begon de cor
respondentie met de toenmalige Ma
joor Leger-Rabbijn S. Rodrigues Pereira,
de eerste legerrabbijn, die in Engeland
tijdens de Wereldoorlog bij de Prinses
Irene Brigade diende.
In Indonesië kwam o. a. de vaandrig E.J.
Seeligman aan, die belast zou worden met
de geestelijke verzorging van de Joodse
militairen vertoevend in Indië. Deze
dienst, de "Joodse Geestelijke Verzor
ging" werd merkwaardigerwijs eerst inge
deeld bij de Protestants Geestelijke Ver
zorging. Eerst bij ministeriële beschikking
KLANK/DIASHOW K|t-
Na jarenlang verblijf in Indonesië en de laatste jaren vier speciale fotoreizen gemaakt te
hebben naar dit prachtige land, heeft ondergetekende hiervan een diaserie samengesteld.
De show is uitgevoerd als geprogrammeerd diaporama, d.w.z. "in overflow" met gebruik
making van twee projectoren met begeleidende muziek en enig commentaar.
Het programma bestaat uit twee delen: vóór de pauze 50 minuten dia's van Java en Bali,
na de pauze dertig minuten dia's van Sumatra.
Voor groepen van minstens veertig personen van bijv. serviceflats, verzorgingsinstellingen,
culturele verenigingen, Indische clubs, scholen e.d. wordt dit avondvullend programma
door ondergetekende aangeboden.
Indien u geïnteresseerd bent in het geven van een voorstelling, verzoek ik u kontakt met
mij op te nemen:
J.W.R. Dijkstra, Schuilenburgerplein I, fl. B 96, 3816 TD Amersfoort
Tel. 033 - 728666.
30
