DONKERE WOLKEN
OVER MODJOKERTO
MemaêSieA, ucwi een meilje
ORIENT TRAVEL BV
Modjokerto ligt ongeveer zestig kilometer van Surabaya. Daar bevindt
zich ook de Brantas delta. Op ziel) was er niet veel aan deze stad, maar ik
vond het een rustige stad, omgeven met sawabs en ladangs.
door ELAINE
Ik woonde even buiten de stad, nabij een
suikerfabriek," Gempolkerep" genaamd.
Het huis had een grote voor- en achtertuin
waar verschillende vruchtbomen stonden,
o.a., mangga, belimbing, soekoen, pisang
en papaja. Achter in de tuin stonden twee
bamboe struiken, de gele en de groene
soort, Ze vormden een grens tussen het
kleine voetpaden naast de berm. Achter
deze berm stroomde de Kali Brantas.
Wanneer je op de berm stond kon je de
delta zien. Er was er zelfs nog geen
electriciteit, dus moest ik het doen met
een paar petroleumlampen en een Storm
ing.
's-Avonds vond ik het wel wat eng, want
schuin tegenover het huis was een Islami
tisch kerkhof. Dat gedeelte was altijd
pikkedonker. Af en toe hoorde je de uilen
krassen. Een klein vogeltje maakte een
angstaanjagend geluid. Volgens de oude
mensen was dit vogeltje een voorbode van
een doods- bericht.
Heel vroeg in de ochtend, zo tegen vier
uur, gingen diverse verkopers reeds naar
de pasar, zoals de toekang kroepoek met
zijn grote ronde blikken, de toekang sajoer
e.d. Echt nog het desa leven.
De buren kookten nog op houtvuur of met
een anglo en arang. Ook fokten de mees
ten kippen, geiten, karbouwen en hielden
ganzen als waakdieren.
Ondanks dat het het een saaie stad was
vond ik het toch prettig er te wonen. De
primitieve omgeving gaf je een soort rust,
Ik woonde net een jaar of twee in
Modjokerto toen in 1965 de coup tegen de
generaals werd gepleegd. In Indonesië
meer bekend als de G.30.S. Gerakan 30
September. (Men kan deze gebeurtenis
zien in het oorlogs-museum "Satya
Mandala" in Jakarta te samen met gebeur
tenissen uit W.O. II).
Op de bewuste dag van de G.30.S hoorde
ik wat er de avond tevoren in Jakarta was
gebeurd. In een woord vreselijk. Het bleef
niet alleen daarbij. Die ellende ging alle
richtingen uit, dus kwam het ook naar
Oost Java, met name Modjokerto. Men
begon elkaar te wantrouwen. Ja, hoe zou
het ook anders kunnen gaan als je dacht
dat je buurman een goed gezind iemand
was, maar hij daarna van het toneel ver
dween, omdat het bleek dat hij een aan
hanger of sympathisant was van de coup.
Ik ging mij afvragen wat de buren wel van
mij dachten. In hoe verre wisten zij over
mijn handel en wandel. Zelf bezat ik ook
niet zoveel mensenkennis. In ieder geval
kon je de kans lopen opgepikt te worden
en dan elders vermoord. Dat was de ge
woonte in die tijd. Ze krabden je ogen uit,
hakten je hoofd af en gooiden je lichaam in
de kali. Verschrikkelijk gewoonweg!
De buren vertelden dat er reeds een he
leboel lijken in de Kali Brantas waren ge
gooid. Ze dreven allemaal af richting Sura
baya naar de zee. Het was alsof er een
koude hand mijn hart dichtkneep. Toch
wou ik het zien en ging met nog anderen de
berm op.
Mijn hemel, wat een afschuwelijk tafereel!
Mannen, vrouwen, kinderen en zelfs kleine
kinderen, allemaal zonder hoofd. Enkele
kleine kinderen nog in de selendang van de
moeder. Ik werd er niet goed van en kreeg
het zo benauwd dat ik nauwelijks kon
ademhalen.
Wankelend keerde ik huiswaarts. Ik had
geen eetlust meer. Wie nou wel als men
zoiets gezien heeft. Diep zuchtend keek ik
vol afgrijzen naar de berm. Wie weet zou
het vandaag of morgen ook mijn beurt zijn.
Alle kerken en moskees waren stampvol.
Sommigen sliepen zelfs in de moskee. In
nood leert men God kennen, zegt men
altijd.
Ik ging zoals gewoonlijk elke zondag naar
de kerk. Bidden? Ik weet niet of je het
bidden kunt noemen. Het bestond uit
sluitend uit eindeloze lange angstige ver
halen. Hoe anders? Ik moest toch mijn
verhaal kwijt, want je wist niet aan wie je
het kon vertellen. Zo langzamerhand
wantrouwde ik iedereen. Het was mis
schien wel verkeerd om achterdocht te
wekken. Tenslotte was niet iedereen
slecht.
Ja, wie wel en wie niet? Dat kun je toch niet
aan hen zien? 's-Nachts kon ik haast niet
slapen van angst. Wanneer heel in de verte
een rauwe kreet klonk gepaard met het
klagend gejank van honden, drukte ik mijn
gezicht huiverend in mijn bantal om maar
niets te horen.
Levensmiddelen waren in die tijd moeilijk
verkrijgbaar. Alleen de grote steden had
den er geen last van. Ik at nasi djagoeng
(mais rijst) of boelgoer (een soort rode
rijst) met sajoer van groenten uit eigen
tuin. Neen, vis lustte ik niet meer met het
oog op wat daar in de kali wegdreef.
Soms ging ik met de buren mee naar de
sawah om in de kleine kali's joejoe's te
vangen. De joejoe's (kleine kreeftjes) wa
ren wel lekker om er sambel goreng van te
maken. Maar dit deden wij slechts een paar
keer. Toen er iemand op de sawah werd
vermoord wou niemand meer joejoe's
vangen. Nou ja, gewoon groenten eten
dan.
Als het avond begon te worden zag je
niemand meer op de weg dan slechts
mensen die de wacht hielden. Sommigen
zaten ook buiten op een matje en spraken
met gedempte stemmen.
Langzaam, heel langzaam kwam er een
einde aan deze ellende. Moeizaam kwam
het gewone leven weer op gang. Maar de
argwaan die ik had gekregen bleef mij altijd
bij.
Ik hield eigenlijk van het desaleven. Een
vrije natuur met nog veel vogels in de
struiken en de bomen. Het gaf je zo'n
vrediggevoel. Uiteindelijkging iktoch weg
van Modjokerto om ergens in West Java
een ander leven te beginnen.
RETOUR BANGKOK v.a. ƒ1.320,--
RETOUR JAKARTA v.a. ƒ1.870,-- VSj^/
3 I-daagse verzorgde reis JAVA en BALI GARANTIEFONDS
O O 3 REISGELDEN
v.a. 3.800,--
RETOUR BALI v.a. 1.895,--
RETOUR AUSTRALIË v.a. 2.635,--
Singel 486 - 1017 AW AMSTERDAM
Tel. 020 - 23 74 84
Laan van Meerdervoort 291 DEN HAAG
Tel. 070 - 361 50 78
Rokin 52 AMSTERDAM - TEL. 020 - 24 25 38
38
