DAENDELS' GROTE POSTWEG
Van Mr. D.J. Vickery, een van onze lezers in Engeland, ontvingen wij de
volgende reactie met betrekking tot het artikel over Herman Willem
Daendels in Moesson no.2, die een wetenswaardige aanvulling bevat op de
geschiedenis van de wijze, waarop de Grote Postweg destijds werd aange
legd. Mr. Vickery, die in de jaren 1962-64 de Postweg veelvuldig heeft be
reisd, en zelf enige ervaring heef met de aanleg van kleine wegen in het
toenmalige Brits-Indie, schrijf:
cartografie, een grote staf van bekwame
beheerders en opzichters, het
recruteren van een enorm aantal ar
beidskrachten, en bovenal, een netwerk
van verbindingen om de coördinatie van
de werkzaamheden in de diverse secto
ren mogelijk te maken, hebben vereist.
Het werk zelf zou het bouwen van hon
derden duikers en bruggen, lange bedij
kingen in de nabijheid van rivieren en
doorgravingen door de heuvels hebben
meegebracht.
Een dilemma bij het ontwikkelen van een
argument, dat de onmogelijkheid van het
aanleggen van de weg gedurende
Daendels' ambtstermijn oppert, komt
voort uit de verklaring van Raffles dat er
een dergelijke weg bestond, toen hij op
Java aankwam om Daendels te vervan
gen. Twee punten zijn hierbij relevant.
Ten eerste, weten wij dat Daendels van
Anjer naar Batavia en vervolgens naar
Buitenzorg reisde, dat hij omstreeks 10
januari 1808 bereikte. Het is dus duide
lijk dat er al een weg bestond tussen
deze drie plaatsen, derhalve is het zeker
dat hij dit traject niet aanlegde!
Ten tweede is er een sterke tegenstrij
digheid tussen Raffles' tekst en de kaar
ten die hij in zijn geschrift opneemt.
Waar Raffles beweert dat er een weg
bestond, tonen zijn kaarten, die zijn
bewerkt onder de supervisie van nie
mand minder dan de Landmeter-Ge
neraal van Madras, dat de weg slechts
van Anjer, door Batavia, Buitenzorg
en Bandung loopt en eindigt op een
punt ongeveer halfverwege Bandung
en Cirebon. De kartering getuigt in
elk ander opzicht van een zo duide
lijke deskundigheid, dat men Raffles'
tekst in twijfel moet gaan trekken.
Hierbij staat men niet alleen, want
Crawfurd, die onder hem diende, zei
van hem "Het boek is in haast ge
schreven.... wij vermoeden dat Sir
Stamford Raffles met een te grote
vlotheid zijn werk samenstelt, en
daarbij te weinig doorhalingen
maakt".
Uiteindelijk kwam Daendels niet in
maagdelijk gebied. De V.O.C. be
heerste sedert het begin van de 18e
eeuw de noordkust van Java. Het is re
delijk om aan te nemen, dat de militaire
troepenverplaatsingen in verband met de
oorlogen tegen de Chinezen en de
Javanen, die eindigden met het verdrag
van 1757, hetgeen daarna gepaard ging
met een omvangrijke ontwikkeling van
de handel, de aanleg van een eenvoudig
wegennet zouden hebben vereist, lange
tijd voor de komst van Daendels. Per
saldo moet men het eens zijn met
Schrieke (3) die schreef: "Vele van de in
structies, afkomstig van een man zelfs
van Daendels' formaat, bestonden alleen
Grote Postweg, Bandoeng
"Weinig landen kunnen bogen op wegen,
zowel wat betreft de goede staat als de
grote uitgestrektheid, als sommige op
Java. Een grote postweg, voor voertui
gen berijdbaar in alle getijden van het
jaar, loopt van Anjer aan de westkant
van Bantam, naar een plek op een af
stand van twintig mijl van Banyuwangi in
het uiterste oosten van het eiland, een
afstand van niet minder dan 800 Engelse
mijl" (I).
Twee vragen rijzen er in verband met
deze weg. In de eerste plaats: was
Daendels werkelijk verantwoordelijk
projecten in zo'n korte tijd zelfs de alge
hele energie van een normale G.G. zou
hebben verbruikt, verdient de mate
waarin deze projecten werkelijk werden
uitgevoerd, zeker critische beschouwing.
Het lijkt overduidelijk, in het bijzonder
voor iemand die enige ervaring heeft
met het aanleggen van zelfs elementaire
wegen, dat het totaal onmogelijk ge
weest zou zijn om de Grote Postweg in
de loop van 1808, of zelfs in de gehele
periode van drie jaar, waarin Daendels
zijn ambt op Java vervulde, aan te leggen.
Een dergelijke weg zou een uitgebreide
DE GROTE POSTWEG:
EEN DILEMMA
In zijn artikel over Herman Willem
Daendels (Moesson I5aug. 199 IJver-
meldt Ch. Manders dat Daendels de
Grote Postweg liet aanleggen tijdens de
droge moesson van het haar 1808. De
weg, zo wordt gezegd, loopt over de ge
hele lengte van Java van Anjer in het
westen naar Panaroekan in het oosten -
een rechtstreekse afstand van zo'n 900
kilometer. Dit werk werd voltooid dank
zij het feit, dat gebruik werd gemaakt
van de arbeidskracht van de bewoners
van de desa's waardoor de weg voerde,
zo wordt gezegd.
Raffles, die Daendels opvolgde, zegt:
voor de aanleg ervan? In de tweede
plaats: over welk traject liep de weg?
Een nader onderzoek van de feiten, die
betrekking hebben op Daendels en de
aanleg van de Grote Postweg maakt dat
de aard van dit verhaal des te twijfelach
tiger wordt.
Daendels zette op Nieuwjaarsdag 1808
voet aan wal op Java en vertrok op 29
juni 1811 (2). Hij was dus slechts drie en
een half jaar Gouverneur-Generaal. In
deze periode hervormde hij onder meer
een corrupt bestuursstelsel, kreeg hij te
maken met inflatie, reorganiseerde het
leger, vocht een oorlog uit met Bantam
en vond nog de tijd om de belangrijkste
plaatsen op Java te bezoeken. Daar de
voltooiing van slechts enkele van deze
10
