GESCHIEDENIS VAN
Indische Nederlanders
in de ogen van
de wetenschap
Liek Mulder /Anne Doedens/ Yolande Kortlever
van Walraven
13
Fragment 6 (uit: J. van Goor, Indië/lndone-
sië, Utrecht 1987):
"Tot de Europeanen werden ook de Indo's
gerekend; zij waren nakomelingen van ge
mengde huwelijken. Juridisch vormden zij
geen aparte categorie." (pag. 24) "De
vraag of men van Aziatische of Europese
origine was, vormde het Japanse criterium
bij de selectie voor de internering. Indo's
werden ingedeeld bij de Aziatische groep
en golden niet als vijand. Niet alle
Indo-Europeanen bleven buiten de inter
neringskampen. De militairen bleven
krijgsgevangenen, terwijl het vage crite
rium voor wat een Indo was, de mogelijk
heid bood alsnog de kampen in te gaan als
dat beter uitkwam of veiliger leek." (pag.
78) "Bovendien zouden vijftigduizend Ne
derlanders, onder wie een groot aantal
Indo-Europeanen, het land moeten verla
ten. Eind 1957 werden alle Nederlandse
ondernemingen onder staatstoezicht ge
plaatst, een jaar later werden ze
genationaliseerd. Een uittocht van Neder
landers volgde." (pag. 116)
zo makkelijk te vinden is, omdat het niet
of beperkt is gepubliceerd, of omdat het
hoofdstukken in boeken of tijdschrift
artikelen betreft.
Noot:
I. Meer en minder bekende terreinen
worden besproken in "Indische Ne
derlanders en gerepatrieerden" van
J.E.EIIemers en R.E.F. Vaillant (Muider
berg 1985) en het hoofdstuk "De we
tenschappelijke stand van zaken over
Indische Nederlanders" in "Indische
Nederlanders in de ogen van de we
tenschap" van Willems e.a. (Leiden
1990).
ook constateren uit welke bron
enkele schoolboekschrijvers (zie
mijn eerdere artikelen) hun kennis
hebben geput en hoe ze deze ken
nis hebben vervormd. Even sum
mier maar van betere kwaliteit is
de aandacht in het voor docenten
en studenten (HBO en WO) ge
schreven "Indië/lndonesië" van Van
Goor (fragment 6). Het geheel
overziend, kom ik tot de conclusie
dat in boeken over Nederlandse
geschiedenis de aandacht voor
Indië en voor Indische Nederlan
ders in het bijzonder nog steeds
marginaal is.
Geschiedenis van Nederland van prehisto
rie tot heden.
Wisselende kwaliteit
Hoe komt het dat de informatie over
Indische Nederlanders in veel school- en
handboeken nog steeds zo beperkt en
gebrekkig is? Uit fragment 4 blijkt goed
dat er in Nederland wel degelijk al enige
tijd goede informatie van beperkte om
vang is over Indische Nederlanders.
Maar als we de AGN, hèt standaardwerk
over de Nederlandse geschiedenis, bekij
ken, dan is er toch weer reden voor te
leurstelling. Wie fragment 5 leest kan
Al veel literatuur beschikbaar
Hoe zit het met de literatuur die
zich in het bijzonder met Indische
Nederlanders bezighoudt? Tijdens
de studiedagen over Indische Ne
derlanders die sinds 1989 jaarlijks
in Leiden worden gehouden is geble
ken hoeveel onderzoek naar aspec
ten van de geschiedenis van Indische
Nederlanders nog noodzakelijk is. I]
Intussen is er over veel belangrijke as
pecten al best wel veel en ook goed ge
schreven. Dat betekent dat er voor leer
lingen in het basis- en voortgezet onder
wijs en voor studenten in MBO, HBO en
VO een aanzienlijk aantal goede publika-
ties zijn voor een literatuurstudie en,
mogelijk in het verlengde daarvan, eigen
bronnenonderzoek, bijvoorbeeld resul
terend in een scriptie. Probleem is dat
veel goede literatuur van zeer wisselend
niveau is - variërend van voor beginners
tot voor gevorderden - en dat veel niet
Fragment 4 (uit: P. Schumacher, De Minderheden, 600.000 vreemdelingen in Ne
derland, Amsterdam 1980, pag. 15):
"Vaststaat dat zeer veel Indische Nederlanders, van wie toen ze kwamen onge
veer tweederde bestond uit Indo-Europeanen, zich nooit voor honderd procent
Nederlandse Nederlanders zijn gaan voelen. Dat komt, zeggen ze, omdat ze de
indruk hebben, niet echt welkom te zijn en omdat hun klachten over onrecht
vaardige behandeling ten aanzien van salariseisen en oorlogsschade-uitkeringen
nooit ernstig zijn genomen door een overheid die in de koloniale tijd en tijdens
de strijd tegen Japan en later tegen de nationalisten onder leiding van Soekarno
wèl als vanzelfsprekend een beroep op hen deed. Die wrok is, in veel ernstiger
mate, ook aanwezig bij de Zuidmolukkers, en bij hen heeft die zich wèl over
geplant op de volgende generatie. Het zich verplaatsen in de gevoelswereld van
etnische minderheden is niet de sterkste kant van het overheidsbeleid. De conse
quenties zijn, in het geval van de Molukkers, niet uitgebleven."
Fragment 5 (uit: Pr. Blok e.a., Algemene geschiedenis der Nederlanden, Weesp
1983, deel 15):
"Het aantal geïnterneerden in Nederlands-lndië kan worden geschat op ruim
100.000 personen onder wie ook niet-Nederlanders. Indo-Europeanen werden
door de Japanners als Indonesiërs beschouwd en over het algemeen niet
geïnterneerd." (pag. 107)
"In de laatste maanden van dat jaar (1957) en in de loop van het daaropvolgende
jaar werden 50.000 nog in Indonesië werkzame Nederlanders, die voor het over
grote deel daar geboren en getogen waren, het uit land uitgezet." (pag. 438).
redactie Wim Willems
met bijdragen van
R.deJirtiin
Ci.LCleintuar
J.A.A.van Doorn
li. I..Samuels
RW.vander Yeur
Centrum voor
Onderzoek van
Maatschappelijke
Tegenstellingen
Indische Nederlanders in de ogen van de
wetenschap.