Heuvel Tanah Abang
Herinneringen
aan een vergeten landgoed
Tanah Abang was ongetwijfeld de hoogst gelegen wijk van het vroegere
Weltevreden (Batavia). Je kwam er via Rijswijk, Koningsplein of Scott-
weg en de lange weg Tanah Abang West, die parallel liep aan de Kali
Krokot. Na het passeren van het Europese kerkhof Tanah Abang aan de
rechterkant liep de Tanah Abang West als een kaarsrechte lijn naar het
zuiden. Al rijdende over die weg viel al snel op dat Tanah Abang een
van de mooist gesitueerde stadsdelen van Batavia was. Vooral aan het
eind van de 19e eeuw en het begin van deze eeuw kenmerkte de wijk
zich door de hoge schaduwrijke bomen, waardoor men niet het idee had
zich in de hoofdstad van Nederlandsch-Indië te bevinden. Achter de
reusachtige kenarie- en waringinbomen verscholen zich veelal de ruime
Europese landhuizen met hun grote tuinen en erven. De drukte werd
pas merkbaar aan het meest zuidelijke uiteinde van de kilometerlange
weg. Men kon namelijk dan het rumoer van de Pasar Tanah Abang al
goed horen.
Door S. Verbeek Wolthuys
Precies aan het einde van de weg, vlak
voor de bocht naar links die naar de
pasar leidde, lag Heuvel Tanah Abang.
Voor 1733 heette de heuvel "Bingams-
hoogte", naar de gelijknamige man die
aan het eind van de zeventiende eeuw
de aanzet gaf tot het bouwen van een
aantal huizen op Tanah Abang.
Het landgoed "Heuvel Tanah Abang"
was vanaf 1863 eigendom van de sinds
Koningsplein
Scottweg
Laan Holle
Kebon Sirih
Heuvel
Tanah Abang
Pasar Tanah Abang
Landheer Pieter Albert de Nijs Bik 1858-1920).
(foto omstreeks 1893)
1816 in Batavia wonende familie Bik.
In de tweede helft van de vorige eeuw
werd namelijk vanuit het Gouvernement
een beleid gevoerd dat erop gericht was
diverse landgoederen in particuliere han
den te laten overgaan. Zodoende werd
het landgoed op de Heuvel aangekocht.
Landeigenaar vanaf 1863 was Jannus
Theodorus Bik, die als "kunsttekenaar"
in 1816 samen met zijn broer Adrianus
Johannes werd toegevoegd aan de
wetenschappelijke zending naar Indië
van Prof. Reinwardt. In Indië aange
komen maakte hij daar vooral teke
ningen van landschappen, inlander-ty
pen, bomen en planten alsmede Hin
doe-Javaanse oudheden zoals tempels
en beelden. Na Prof. Reinwardts te
rugkeer naar Nederland bleef Jannus
Theodorus in Batavia waar hij als
landeigenaar een behoorlijk fortuin
vergaarde. Behalve Heuvel Tanah
Abang bezat hij de landgoederen
Tjiloar (Batavia), Tjileboet (6 Paal
Noord van Buitenzorg) en Tjisaroea
(Bij de Postweg over de
Megamendoeng, Zuidoost van Bui
tenzorg
Doordat hij in 1875 kinderloos stierf,
werd zijn achterneef en mijn betover
grootvader Pieter Albert de Nijs Bik
1858-1920) landheer en eigenaar van
het Tanah Abang landgoed.
Op het landgoed bevonden zich vier
huizen (zie kaartje). Het opmer
kelijkst waren toch wel de twee ach
terste landhuizen (nr. 142 en 144).
Behalve dat het tweeverdiepings-
huizen waren, waren ze identiek. De
huizen waren namelijk in vroeger tijd
14
