Indische Nederlanders:
een vergeten groep
Vooral tussen 1945 en 1963 kwamen grote groepen mensen uit Neder-
lands-Indiè naar ons land. Samen met bun nakomelingen is hun omvang
nu bijna een half miljoen. Van hen is 40% zelf in het voormalig Neder-
lands-Indië geboren. Bijna de helft van hen blijkt in Noord- of Zuid-Hol
land te wonen. Tot voor kort was er echter weinig bekend over deze mis
schien wel grootste minderheidsgroep in ons land, ook al omdat het moei
lijk is vast te stellen wie wel en wie niet tot deze categorie gerekend moet
worden. Recent door het CBS gepubliceerde gegevens maken het mogelijk
een balans op te maken.
Santo Koesoebjono
Al sinds het begin van de zeventiende
eeuw is er regelmatig verkeer tussen
Nederland en de Indische archipel ge
weest. Het is merkwaardig dat er naar
het wel en wee van misschien wel de
grootste groep "allochtonen" in Neder
land, de "Indische Nederlanders", nau-
Figuur 1 Aantal niet m Nederland geborenen en aarnai met Nederlander#(belangrijkste
landen) 1 januari 1990
n 1000
100
BR 0int«land
Surinam* tuftuf»
C_1 Na»iorwti|#tt
welijks onderzoek is gedaan. Bovendien
is er een behoorlijk gebrek aan statis
tische gegevens over de omvang en sa
menstelling van deze groep. Dat komt
doordat de groep Indische Nederlanders
zich niet gemakkelijk laat definiëren. De
groep manifesteerde zich ook niet als
een aparte, hechte eenheid omdat een
groot deel ervan, toen zij vooral in de ja
ren vijftig hierheen kwam, de taal en cul
tuur van Nederland redelijk tot goed
kende. Verder hadden zij nauwelijks een
weg terug, omdat zij weloverwogen
voor een nieuw vaderland moesten kie
zen. Zij kwamen hier aan op een mo
ment dat ons land bezig was met de we
deropbouw, en men wilde zo snel moge
lijk een nieuw en vooral rustig bestaan
beginnen. Op dat moment was er ook
geen "minderhedenbeleid". Overigens
vallen Indische Nederlanders ook thans
niet onder het minderhedenbeleid.
Terwijl er dus van bij voorbeeld Antillia-
nen, Marokkanen, Surinamers en Turken
op demograhsch terrein veel bekend is,
28
is dat met betrekking tot "Indische Ne
derlanders" anders. Waarschijnlijk kwa
men de mensen uit Indie naar Nederland
op een moment dat de overheid en de
wetenschappelijke research-instituten
weinig aandacht hadden voor deze
bevolkingsgroep. De eventuele in- en
aanpassingsproblemen kwamen bo
vendien niet meteen aan de opper
vlakte. De mensen uit Nederlands-
Indië, die vooral tussen 1945 en 1963
hierheen kwamen, waren blij onder
dak te zijn. Zij hielpen mee om Ne
derland - waar velen nog nooit van
hun leven geweest waren, maar
waarmee zij wel een emotionele
band voelden - weer op te bouwen.
Hun eventuele eigen problemen zou
den dan wel later opgelost worden
Tegenwoordig is er echter in toene
mende mate belangstelling in Neder
land voor zaken die te maken hebben
met de Gordel van Smaragd. Recente
lijk kwamen op het CBS nieuwe gege
vens beschikbaar die het mogelijk ma
ken om een demografische balans van
deze bevolkingsgroep op te maken.
Daaruit blijkt dat de grootste groep
van niet in Nederland geboren ingeze
tenen de groep personen is die in Ne-
derlands-lndië of Indonesië werd ge
boren (Figuur I). Houdt men niet al
leen rekening met de aantallen perso
nen die zelf in het betreffende land zijn
geboren maar ook met hen van wie
één of beide ouders in het desbetref
fende land werd(en) geboren, dan komt
opnieuw lnd(ones)ië op de eerste plaats
overigens op de voet gevolgd door
Duitsland.
Van de in totaal 472.600 personen van
lnd(ones)ische origine, die per I januari
1990 in de Nederlandse bevolkingsregis
ters stonden geregistreerd, is 40% zelf
aldaar geboren, heeft 61 een vader en
63%, een moeder die aldaar werd gebo
ren. Er zijn onder hen ook personen die
zelf daar geboren zijn, en ook ouders
hebben die daar werden geboren
(99.800 personen). Ook de andere mo
gelijke combinaties komen uiteraard
voor (zie tabel). Onder de totale groep
van 472.600 personen vallen ook dege
nen die de Indonesische nationaliteit
hebben.
De door het CBS gehanteerde definitie
van "lnd(ones)ische origine" is daarmee:
degenen die of wel zelf door hun eigen
nationaliteit of geboorteland, dan wel
door het geboorteland van (een van)
hun ouders met lnd(ones)ië verbonden
zijn. De tweede generatie "Indische"
mensen dat wil zeggen degenen die zelf
in Nederland werden geboren, maar uit
ouders van wie er tenminste één in
lnd(ones)ië werd geboren - omvat circa
75% van de totale groep. Dat heeft na
tuurlijk te maken met het feit dat het al
ruim een generatie geleden is dat de
meest intensieve migratiestromen met
dat deel van de wereld optraden (Figuur
2).
Een belangrijk deel van de lnd(ones)ische
bevolking is tussen 20 en 40 jaar, terwijl
het aandeel 65-plussers slechts de helft
bedraagt van dat voor de totale bevol
king. Ruim 47% van de lnd(ones)ische
bevolking in ons land blijkt in Noord- of
Zuid-Holland te wonen. Daarmee is de
concentratie wat hoger dan die van de
totale bevolking aldaar (37%), maar lager
dan die van bij voorbeeld de
Marokkaanse (58%), Surinaamse (75%)
of Turkse bevolking (52%). Vooral met
het stijgen van de leeftijd blijkt de con
centratie van de lnd(ones)ische bevol
king in de Randstad toe te nemen. Naar
verhouding wonen er vooral in Den
Haag en omgeving ('s-Gravenhage, Leid-
devolving naar geboorteland.
resp geboorteland van de vader en de moeder
1 januari
1990 (in duizendtallen)
untx «onland
Gaboon Mand Gaboor uHand
'Mtoi
NMi»>i»nd
Indian»*)*
Overig
lol aal
Tol aal
1372e
100
979
14093
M*d»rl«nd
Mixtor l«nt]
'7668
48
142
12868
lm* oom Ha
96
22
122
Ovwifl
320
2
63
303
mdtonaait*
•SrxtorUlw)
98
9
4
112
Irxftnnasto
66
100
3
109
O**,,
6
2
3
10
Jvwnj
Mwtariand
231
1
20
260
IrxtortosM
6
3
2
9
Ovarig
230
742
973
schendam, Rijswijk, Voorburg, en
Zoetermeer) veel "Indische" mensen.
Het is dan ook niet zo gek dat juist daar
een groot aantal op Indische Nederlan
ders gerichte voorzieningen is gevestigd.
Andere concentraties (criterium:
verhoudingsgewijs ten minste tweemaal
zo veel "Indische mensen" als in Neder
land als geheel) zijn te vinden in de ge
meenten Amstelveen, Bloemendaal,
Doesburg, Heemstede, Oegstgeest,
