J.G. Yssel de Schepper
VERSCHENEN BIJ
UITGEVERIJ SERVO
DE VRIJHEID WERD DUUR GEKOCHT
ALLE
VERZEKERINGEN
Zuid-Celebes na de Japanse capitulatie
door Mr. H. J. Koerts
nen of kortweg Indo's. Diegenen onder
hen die thans in Nederland wonen en in
dertijd ook in Nederland werden gebo
ren uit eveneens in Nederland geboren
ouders, vallen echter buiten de eerder
vermelde door het CBS gehanteerde de
finitie.
Het geven van cijfers over de omvang
van de Europese bevolking in Neder-
lands-lndië en van de bevolkingsgroep
Indische Nederlanders in Nederland is
derhalve geen simpele opgave. Volgens
de Indische Staatsregeling werd de voor
oorlogse bevolking in drie groepen on
derverdeeld namelijk Europeanen,
Vreemde Oosterlingen (Chinezen en
Arabieren) en Inlanders. Door de moge
lijkheid tot overgang naar de categorie
Europeanen is het niet zo verwonderlijk
dat niemand op een gegeven moment
nog wist wie er al dan niet tot de (Indo-
)Europeanen behoorde. Vanaf het begin
van de 19e eeuw waren cijfers bekend
over het aantal Europeanen op Java en
Madura en sinds 1852 ook over in de
Buitengewesten verblijvende Europea
nen. Volgens schatting waren er in 1814
rond 2.000 Europeanen op Java en
Madura (exclusief de militairen). Dit aan
tal is gestegen tot rond 17.300 in 1852
en er waren bovendien ongeveer 4.800
Europeanen in de Buitengewesten. In Fi
guur 3 wordt de ontwikkeling van het
aantal Europeanen in Nederlands-lndië
gepresenteerd (formeel Europeanen,
maar voor meer dan 90% Nederlands),
alsmede het aantal in Nederland wo
nende personen geboren in de Indische
archipel. Men moet daarbij bedenken dat
deze cijfers slechts een fractie vormen
van het totaal aantal ingezetenen in
lnd(ones)ië, dat rond 1930 op 42 mil
joen wordt geschat, en anno 1990 op
circa 184 miljoen.
Het aantal Europeanen werd dus niet al
leen bepaald door de demografische fac
toren geboorte, sterfte en migratie. Van
belang voor de ontwikkeling van de
bevolkingsgroep Europeanen waren ook
factoren die de overgang naar deze
groep mogelijk maakten, zoals gelijkstel
ling, huwelijk en erkenning. Hierdoor
vielen onder de categorie Europeanen
de zogenaamde "gelijkgestelden" (perso
nen die op grond van algemene bepalin
gen met Europeanen worden gelijkge
steld), een aantal Inlandse vrouwen (in
dien getrouwd met een Europeaan) en
erkende kinderen (indien geboren uit
een concubinaat van een Europese vader
met een inlandse vrouw, en indien er
kend). Te zamen zorgden deze laatste
categorieën voor 34% van de toeneming
van het aantal Europeanen gedurende de
periode 1881-1940.
Gegevens over "gemengdbloedigen" zijn
moeilijk te verkrijgen, omdat, zoals
boven vermeld, een aanzienlijk deel van
hen is "verdwenen" in de Inlandse
bevolkingsgroep. De laatste maal, dat ge
probeerd is de Europeanen te verdelen
in gemengd- en niet-gemengdbloedigen
was bij de telling van 1854. Toen bleek
voor Java, dat 9.360 van de 18.000 Euro
peanen "de kenmerkende huidskleur"
bezaten.
Algemeen wordt aangenomen dat in
1940 het aantal gemengdbloedigen met
blanke voorouders in Nederlands-lndië
ongeveer 170.000 personen bedroeg;
het aantal "totoks" kan geschat worden
op 120.000, en het totaal van beide
groepen derhalve op bijna 300.000.
Alg. Assurantiebedrijf "Argo"
Kantoor en woonhuis Corn, de Witt-
laan 83, Den Haag, tel. 070 - 3557172
Indische Nederlanders in de wereld
Het aantal in Nederland woonachtige
Indische Nederlanders na de Tweede
Wereldoorlog werd, behalve door
sterfte van en geboorte uit deze groep,
vooral bepaald door enerzijds migratie
uit Nederlands-lndië voor de oorlog en
anderzijds door de migratiegolf gedu
rende de periode 1945-1969. De om
vang van deze laatste stroom is geschat
tussen 269.000 en 297.000 personen
waaronder begrepen spijtoptanten. De
overgrote meerderheid van deze be
volkingsgroep heeft zich blijvend in Ne
derland gevestigd. Een klein deel heeft
zich, na eventueel een tijdje in Neder
land te hebben gewoond, verspreid over
diverse landen waaronder vooral
Australië, Brazilië, de Verenigde Staten
en Nieuw-Zeeland. Dan zijn er nog
(gemengdbloedige) Indische Nederlan
ders die na de souvereiniteitsoverdracht
automatisch de Indonesische nationali
teit hebben verkregen, en totok-Europe
anen die de Indonesische nationaliteit
hebben gekozen en in de Gordel van
Smaragd zijn blijven wonen.
Het is duidelijk dat de term "Indische
Nederlander" beter zou moeten wor
den afgebakend. Dat zal uiteindelijk ook
mogelijk maken om te bepalen welke na
komelingen nog tot die groep kunnen
worden gerekend. Uit het voorafgaande
blijkt in ieder geval dat er aanzienlijke
leemten zijn in de kennis over de demo
grafische geschiedenis van de Indische
Nederlanders alsmede over de sociaal-
economische en culturele context, in de
periode voor en na de vestiging in Ne
derland.
Bron: Beets, G. en S. Koesoebjono,
"Een aanzet tot de demografie van de
Indische Nederlanders", 's-Gravenhage,
NIDI. (Working Paper 1991/2)
Drs G.C.N. BEETS, NIDI
Drs H.S.I. KOESOEBJONO,
Erasmus Universiteit, Rotterdam
prijs 39,90, 324 pag. met ill. ISBN 9071918 38 6
VAN DEZELFDE AUTEUR IN BEPERKTE MATE NOG LEVERBAAR:
EENS VRIENDEN, ALTIJD VRIENDEN;
reisverslag en een gedegen historische uiteenzetting over het bestuur en de
handhaving van de orde en rust in Zuid-Celebes, m.n. periode 1905-1985. 269 pag.
geïllustreerd, prijs 37,50.
EEN GRONINGER IN JAPANSE GEVANGENSCHAP,
gedichten en gedachten, prijs 18,90
te verkrijgen via de boekhandel of rechtstreeks bij uitgeverij Servo
Burchtweg 6a, 9496 PE Bunne tel. 05907 - 95346
Met toestemming overgenomen uit
DEMOS, bulletin over bevolking en sa
menleving, jaargang 7, nr. 8.
30
