Wat ik nu ga vertellen zijn kleine
flitsen uit mijn lang vervlogen
jeugd, zo in de jaren '18-'19-'20. Ik
noem dit zelfde grijze oudheid.
In deze jaren was ik nog een kind,
maar toch zijn enkele dingen zo in
mijn gedachten geprent dat ik ze
duidelijk voor mij zie. Alleen al die
heerlijke spekkoeken, Koningskroon
en andere indische lekkernijen! Dan
het prachtigste vuurwerk
ej0&
Niet alleen Oud en Nieuw vond ik zo
spannend. Ook 't Kerstfeest, dat ik
vierde in de Salemba School, waar ik op
was. Groots gevierd met een opgetuigde
denneboom. Geen echte den, hoor; het
was een "tjemara", een tropische boom,
die door zijn uiterlijk aan een denne
boom deed denken. Kerstliederen wer
den gezongen en toneelstukjes opge
voerd door de leerlingen, waaraan ook
ik deelnam, o.a. aan een sprookje, Roze
rood en Sneeuwwit geheten. Ik was Ro
zerood, Annie van der Wijk Sneeuw
wit en de prins was Dolly Lewis. Alle
maal klasgenoten!
Heel veel later, toen ik al een jonge
vrouw was, reden wij 's nachts tegen
twaalf uur in de Kerstnacht langs de Ka
thedraal op het Waterlooplein, want dan
kon je tot buiten het prachtige koor ho
ren dat door de nonnen gezongen werd.
En dat onder een blauwzwarte hemel,
bezaaid met miljoenen sterren.
Vele oudejaarsavonden vierden wij bij de
familie van der Tas die op Bidara Tjina
een heel groot huis bewoonde met een
reuze grote tuin. Daar werden dan drie
hoge bamboepalen in de grond geslagen
waar later meterslange rentengans (slier
ten) mertjons (rotjes zeggen ze hier)
werden opgehangen met bovenaan een
bomachtig vuurwerk. Die werden dan
om twaalf uur ontstoken. Ikzelf was
doodsbang voor dat hard knallende
vuurwerk en vermaakte mij maar met de
kleine "petassan tjabé rawit", die niet zo
hard knalden en met de onschuldige
"sterretjes". De grammofoon speelde de
nieuwste schlagers en dansmuziek en er
werd door de volwassenen geducht ge
danst.
We hadden kisten vol vuurwerk, want
mijn vader en oom Piet van der Tas kre
gen heel veel prachtig vuurwerk van de
Chinezen en van de Majoor der Chine
zen, met wie beiden goed bevriend wa
ren. Er waren vuurpijlen, bonte bou-
quet-sterren, "slangetjes", etc. die allen
in de lucht een prachtig gezicht gaven.
Ook werd er een draad gespannen tus-
sen twee bamboestangen en daarover
rende een gekleurde eend of andere
soort vogel uit vuurwerk heen en weer.
En dan nog het Bengaals licht in diverse
kleuren. Ik zal dat nooit vergeten, want
ik vond dat zo kunstig!
Met tussenpozen kwamen straat
muzikanten het erf op en gaven hun me
lodieën (erg vals) ten beste. Het waren
toekangs areng en toekangs sajoer, die
onvermoeid op grote trompetten, fluit
en andere blaasinstrumenten hun reper
toire afwerkten. Wij als kinderen heb
ben vaak genoeg een paar petassan rawit
in het grootste blaasinstrument gegooid,
wat natuurlijk een denderend kabaal
maakte. Stout wel van ons, maar het
klonk dan zo lekker hard! De muzikant
gaf er blijkbaar niets om, want hij blies
zijn valse tonen onverstoorbaar voort...
Na een goede fooi trokken zij weer ver
der. Dan kwam er een ander "orkest"
dat een zingende straatdanseres
(ronggèng) begeleidde of een ongeveer
drie meter hoge pop (ondèl-ondèl) met
boos gezicht, uitpuilende ogen en slinge
rende armen. Ook die kregen hun fooi
en zo wisselden telkens de orkestjes el
kaar af.
Het feest ging tot over twee uur 's
nachts door. Maar eerst werden om
twaalf uur de lange rentengans mertjons
ontstoken en onder het daverend ka
baal, waarbij wij elkaar niet konden ver
staan, wensten wij elkaar een goed en
gelukkig Nieuwjaar met een glas pare
lende champagne. Even later kwamen
dan onze bedienden in hun mooiste sa
rong en kabaja gekleed, ons gelukwen
sen. Ach, deze lieve oude getrouwen,
die reeds zo lang ons dienden; ik zal ze
nooit vergeten.
In de ochtend kwamen al heel vroeg de
kleine katjongs (jongetjes van de straat)
de nog niet ontbrande mertjons zoeken
om die alsnog te ontsteken. Verder op
de dag moesten wij kinderen en jongelui
ons opmaken om oude tantes en ooms
te bezoeken en geluk te wensen. Dat
was plicht!
Ineens komt bij me een herinnering op
van een Oud en Nieuw, toen mijn broer
van zo veertien jaar zelf een bom in el
kaar had geknutseld uit een met kruit
gevuld sigarettenblikje, dit dik in kranten
verpakt en met rotan omwikkeld. Deze
bom ontstak hij op Oud en Nieuw aan
de voet van een jonge kenarieboom met
het gevolg: een gespleten boom en een
flinke draai om zijn oren van Pa.
Eens heb ik een jaarwisseling in Batavia
meegemaakt waar geen vuurwerk mocht
worden afgestoken. Dat was, meen ik, in
1926 toen een handvol communisten en
leden van S.l. (Sarekat Islam) een op
stand begonnen, waarbij - ook onder de
politie - doden en gewonden vielen.
Daarom mocht er geen knal gehoord
worden. Alleen hoorden wij heel in de
verte de schepen op de rede en in de
haven van Tandjong Priok loeien. Ik
vond dat heel sinister klinken, maar het
mocht niet anders.
Dit zijn zo enkele herinneringen uit
Batavia en aan het Oud en Nieuw van
"toen vroeher".
A. FRAEYHOVEN
(vervolg "Brief uit Holland")
ander grachtje. En dus zit ik maar hier voor
negentig gulden, als voorbereiding tot erger.
Oom Jan is wel een geschikte kerel en Adri
is ook aardig maar het gaat er alles zo offi
cieel toe bij hen. Als ik bij hen kom moet ik
eerst een handje geven en goeden avond
wensen en het mooie of slechte weer prij
zen en zo. Tante Adri was laatst dolgelukkig
met een pak boter dat ik op de Klipfontein
achterover gedrukt heb. Schrijft U hun wel
eensMet Marianne durf ik bijna niet te
praten, want al is ze pas I 7 jaar, ze doet
dit jaar eindexamen Gymnasium en ziet
geel van het Grieks en Latijn. Jullie vinden
die jazz-music en dus de radio wel verve
lend, maar waarom stuur je dat ding dan
niet naar mij op? Ik snak hier naar een
beetje muziek. Als ik hem hier had, zou ik
er mee naar bed gaan, geloof ik. Staat hij
nog altijd op zijn oude plaats? Met mijn
stoel ernaast? Ik schei ermee uit Als ik door
zou gaan zou ik maar melancholiek worden
en dat wil ik niet Ik weet een ding in elk ge
val zeker; dat ik zo gauw mogelijk terug zie
te komen naar Indië! Doe de hartelijke
groeten en geef iedereen één goede raad:
niet naar Holland gaan! Niets gedaan hier.
37
