PEARL HARBOR,
breekpunt in het leven
van de Indische mensen.
Wat is nu de relatie Pearl Harbor en Indische mensen
De Japanse aanval op Pearl Harbor, vijftig jaar gele
den betekende een breekpunt in bun leven. Het was het
einde van het leven van de Indische gemeenschap zoals
zij dat generaties lang hadden gekend in ons voormalig
Nederlands-Indië.
Op 7 december 199 I was het vijftig jaar geleden dat
met de Japanse aanval op Pearl Harbor de oorlog in
de Pacific begon en dat ook Nederland aan Japan de
oorlog verklaarde. Men zou dus kunnen menen dat
Nederland aan dit bijzondere feit uit de NEDER
LANDSE geschiedenis bijzondere aandacht zou heb
ben geschonken. Bijvoorbeeld door een herdenking,
een symposium, en tentoonstelling, een film of wat
maar ook. Het is toch niet zó vaak voorgekomen dat
Nederland de oolog verklaarde. Maar niks dus van dat
alles. Ja, er waren een paar particulieren uit de
Indische gemeenschap die een Comité Pearl Harbor
hadden opgericht en die op zondag 8 december 1991
in het Haagse Congresgebouw een herdenkingsbij
eenkomst hadden georganiseerd. Maar daardoor leek
het erop of Pearl Harbor alleen maar weer zo'n aan
gelegenheidje was van die mensen uit Indië, vooral
ook omdat geen enkele minister of staatssecretaris
die bijeenkomst heeft bijgewoond. Nederland wil
maar niet leren om wat zorgvuldiger om te gaan met
de Nederlandse geschiedenis in de Oost. Bewijs hier
voor is ook het feit dat op 7 december 1991 op de te
levisie geen gewone speelfilm werd uitgezonden of
een film met betrekking tot Pearl Harbor, maar wel
uitgerekend een Japanse speelfilm over de Japanse
mafia! Zoiets flikt men niet op 4 mei!
Maar hoe dan ook: de herdenking in het Congresge
bouw, bijgewoond door ruim vierhonderd personen,
was waardig. Toespraken werden gehouden door de
free-lance journaliste Jamilla Luijckx-Westerop, dr.
L.G.M. Jaquet en ds. E.S. Patty. De rede van Jamilla
Luijckx is hier afgedrukt.
Red.
door Jamilla Luijckx-Westerop
Vóór Pearl Harbor maakte niemand zich druk over de Indische
gemeenschap en hun toekomst. Zij was er gewoon, werd zo
wel hier als in Indië beschouwd als Nederlands en alle sociale
lagen van de bevolking waren erin vertegenwoordigd.
Men groeide op in een overweldigend tropisch landschap tus
sen verschillende culturen en godsdiensten die zij spelender
wijs leerden kennen. Deze zo heel andere wijze van opgroeien
heeft hen emotioneel altijd verschillend doen zijn van de men
sen die opgroeiden in Nederland. In hun opvoeding waren zij
sterk georiënteerd op alles wat met Nederland te maken had.
Niet alleen omdat men er economisch beter van werd, maar
vooral omdat men met hart en ziel verbonden was met Ne
derland.
Toen dan ook het bericht over de radio kwam, in de meidagen
van 1940, dat Nederland door de Duitsers bezet was, moest
mijn grootvader zelfs huilen, wat bijna net zo'n diepe indruk
maakte op zijn kinderen als de oorlogsverschrikkingen die zij
later zouden ondergaan. In Nederland wist men toen vrij wei
nig over het leven van de Indische mensen.
Met het bericht over de aanval op Pearl Harbor was echter de
teerling geworpen en bevond Indie zich weldra in de oorlog
met Japan. Tijdens de Japanse bezetting van Indie werd het me
rendeel van de Indische gemeenschap voor het eerst apart ge
zet als een te vervolgen etnische minderheid van Nederlan
ders. Na de Japanse bezetting volgde niet de vrede maar de
Bersiap periode, de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd,
waardoor de Indische mensen wederom als Nederlanders
apart werden gezet en vogelvrij verklaard. Daarop kwam de
periode van de repatriëring naar Nederland. Al snel bleek dat
het vogelvrij verklaard worden in Indie als Nederlander nog
niet betekende dat men Nederlands genoeg werd bevonden
om zo maar te mogen vertrekken. Desalnietemin is het velen,
na vele ontberingen, gelukt om naar Nederland te komen,
waar zij vervolgens toch weer niet ontvangen werden als nor
male Nederlanders.
Zij kwamen hier op een slof en een schoen en niemand leek
geïnteresseerd in hun oorlog. Toch vonden zij dat zij de men
sen in Nederland niets konden vragen want die hadden ook
een oorlog meegemaakt. Dat zou later allemaal vanzelf wel
goed komen. Emoties werden verdrongen en men ging aan de
slag. Ondanks hun onderling zo grote sociale verschillen, waar
men in Nederland nauwelijks weet van had, werden zij door
hun gemeenschappelijk verleden steeds weer op elkaar terug
geworpen en vormen zij in dat opzicht nog steeds een spiri
tuele eenheid.
Nu vijftig jaar na Pearl Harbor kunnen wij ons afvragen of met
de eerste generatie Indische mensen de Indische gemeenschap
in Nederland langzaam maar zeker zal gaan verdwijnen. De
eerste generatie ziet de toekomst voor een Indische gemeen
schap over het algemeen niet zo zonnig in. Zij vinden dat de
jongere generaties het leven in Indië toch niet hebben gekend
en bovendien nog voor het merendeel getrouwd zijn met Ne
derlanders zonder Indische achtergrond. Onder de naoorlogse
generaties ziet men echter een langzaam maar gestaag groei
ende belangstelling voor hun "Indisch zijn" en wat daar alle
maal mee te maken heeft. Zij zijn op zoek naar hun "wortels"
en dat valt hen absoluut niet mee.
Die "wortels" liggen namelijk voor een groot deel in een sa
menleving die Indië heet en die niet meer bestaat en in het
land Indonesië dat ver weg ligt en deels bij de oudere genera
tie die wel veel kan vertellen maar zijn emoties moeilijk onder
woorden kan brengen. Wie wat wil leren over zijn Indisch ver
leden moet daar de tijd voor kunnen nemen, héél veel tijd en
héél veel persoonlijke belangstelling. Maar helaas hebben vele
jongeren, in de haast van dit leven, afgeleerd om zo nu en dan
niét naar de klok te kijken en te luisteren naar datgene dat tus
sen de woorden door gezegd wordt in hun gesprekken met
oudere Indische mensen.
En toch zouden zij zich dat weer moeten aanleren om te kun
nen putten uit hun verhalen en om de achterliggende emoties
wat beter te leren inschatten. Als het de tweede generatie jon
geren zou lukken zich voldoende kennis te verschaffen over
hun Indisch verleden, dan zouden zij als doorgeefluik voor die
kennis kunnen functioneren voor de toekomstige generaties,
die anders voorgoed van hun bronnen afgesneden zouden
worden.
Bij velen rijst desondanks de vraag of het wel enig nut heeft
dat er in de toekomst een specifiek Indische gemeenschap blijft
bestaan, zeker daar het niet onwaarschijnlijk is dat de volgende
generaties zich zo zullen mengen met de rest van de Neder-
8