LAATSTE WAARSCHUWING 1
Fragment 2 (uit: Documentaire Nederland en de Tweede Wereldoorlog, nummers
14, 34 en 48, Zwolle 1989-1991):
"Doordat veel halfbloeden weer met elkaar in het huwelijk traden ontstond een
gemêleerde gemeenschap van Indische Nederlanders. Veel Indische Nederlan
ders, vaak Indo's genoemd, trouwden op hun beurt met een jongen of meisje uit een
Europees gezin, wat als een toetreding tot een maatschappelijk hoger gewaardeerde
klasse van "betere" Indische mensen werd gezien. Deze groep Indische Nederlan
ders voelde zich "blanker" dan de Indo-groepen. Zo ontstond tussen de koloniale bo
venlaag en de Indonesische bevolking een soort tussenklasse, die zowel door politiek
bewuste Indonesiërs als door de Europese Nederlanders in feite als tweederangs Ne
derlanders werd beschouwd." (pag. 320)
"In de zogenoemde Buitengewesten werden de Europeanen direct geïnterneerd.
Op Java werd een ander beleid gevoerd. De Nederlanders werden in de loop van het
eerste bezettingsjaar geleidelijk aan geïnterneerd, terwijl de Indische Nederlanders
buiten schot bleven. Op grond van hun gedeeltelijk Indonesische afstamming werden
zij gezien als personen die als ze eenmaal hun gehechtheid aan Nederland hadden
opgegeven, ingezet zouden kunnen worden bij de opbouw van de Groot-Aziatische
Welvaartssfeer. Toen de door
de japanners gewenste gelijkschakeling van de Indische Nederlanders niet lukte,
werd de ongeveer 200.000 leden tellende gemeenschap onder druk gezet om zich
alsnog coöperatief op te stellen." (pag. 800)
"Het is daarom erg aannemelijk dat ruim tweehonderdduizend Indische Nederlan
ders de oorlog hebben doorgebracht buiten een Japans kamp. Door hun lotsver
bondenheid met Nederland vielen ze op tussen de Aziaten. Daardoor raakten ze al
snel in een isolement. Economisch gezien ging het hen ook slecht. Hun situatie
werd verder bemoeilijkt door het verbod op het spreken van Nederlands, zowel in
het onderwijs als in het openbaar. Maar ook kregen ze te kampen met gebrek aan
voedsel en medicijnen." (Pag. 808)
"Met het uitroepen van de Republiek Indonesië ontstond een uiterst onzekere en ge
vaarlijke situatie, waaraan voor sommigen pas in 1947 een einde zou komen. Ze kre
gen te maken met de verschrikkingen van de bersiap-periode die voor velen uitliep
op hun internering in de zogenaamde extremistenkampen." (pag. 1144)
twijfeld zal Mutsaers' boek "Rockin'
Ramona" de belangrijkste bron van in
formatie zijn over de muziek. Te ver
wachten is dat door de Indo-Rock de
belangstelling onder geschiedenisdocen
ten en leerlingen voor de makers van
deze muziek ook zal toenemen. Het is
daarom interessant om te zien welk
beeld Mutsaers schetst van Indische Ne
derlanders. Wellicht zal ook daarvan het
nodige in de komende geschiedenisboe
ken doorklinken. Interessant zijn bij
voorbeeld de vergelijkingen tussen
Molukkers en Indo's en de "gespannen
situatie" na hun komst in Nederland
(fragment I).
Documentaire Nederland en de
Tweede Wereldoorlog
Vanaf 1989 verscheen in losse afleverin
gen het lijvige boekwerk "Documentaire
Nederland en de Tweede Wereldoor
log". Het zijn mooie, in tijdschriftvorm
uitgegeven en populair vormgegeven
boekjes met schitterende afbeeldingen
en korte, duidelijke teksten van histo
risch verantwoorde kwaliteit. Afleverin
gen 14, 34 en 48 behandelen de oorlog
in Indonesië. Voor de geschiedenisles in
het voortgezet onderwijs is het aantrek
kelijk aanvullend materiaal gezien het ni
veau van de inhoud en de gebruikte taal,
maar ook omdat er in de beknopte tek
sten aandacht wordt besteed aan zaken
waar andere boeken aan voorbijgaan,
zoals het grote aantal Indo-Europeanen
buiten de kampen en de bersiap-periode.
Daarnaast wordt de lezer door het
grote aantal foto's, kranteartikelen, brie
ven e.d. zeer direct met het verleden ge
confronteerd (fragment 2).
Indische mensen op zoek naar een
nieuw evenwicht
In het voorwoord van het boekje
"Indische mensen op zoek naar een
nieuw evenwicht" van Jamilla L. Luijckx-
Westerop schreef J.N. Schreuder: "Niet
eerder werd echter zoveel informatie
op een zo overzichtelijke en beknopte
wijze gepresenteerd als in het voor U
liggende boekje. Het is een unieke
gelegenheid om in zo'n kort bestek
kennis te nemen van de feitelijke
achtergronden van de 'Indische men
sen'." Veel van de hier gewekte ver
wachting wordt waar gemaakt. De
schrijfster is er vooral in geslaagd om
een beeld te geven van de psychisch-
sociale kant van de positie waarin
oudere en jongere Indische Neder
landers zich bevonden en bevinden.
Luijckx heeft hier een duidelijke visie
op en die legt ze aan de lezer voor
(fragment 3b-d). Dit is de sterke
kant van haar boekje.
Zwakker is haar beschrijving van de
geschiedenis tot aan de tijd van de
repatriëring. Ik heb vooral moeite
met de passages waarin ze iets die
per gaat dan een algemene beschrij
ving van de historische ontwikkeling.
Uitspraken zoals over de opvoeding
van meisjes (fragment 3a) zijn ook
met het gebruik van het woord
"waarschijnlijk" veel te zeker be
schreven en verklaard. De onder
linge verschillen binnen de groep der
Indo-Europeanen en het beperkte
bronnenmateriaal vereisen veel
meer nuanceringen.
Door de zeer lange zinnen, de moei
lijke woorden en het hoge abstrak-
tieniveau lijkt het in de AO-reeks
verschenen boekje me niet zo ge
schikt voor kinderen van jonger dan
15 jaar. Op zich is dat geen bezwaar.
De problematiek waarover het in
het boekje vooral gaat sluit goed aan
bij de interesse van jong-volwasse-
nen vanaf ongeveer 15 jaar.
Indisch intermezzo
"Indisch intermezzo" is de titel van
een bundel met bijdragen die oor
spronkelijk waren bedoeld om het
personeel van de Stichting Pelita in
1991 "ook eens op een meer theo
retische wijze met de Indische feiten
te confronteren. Een beter over
zicht van de wereld, waarin de Indische
gerepatrieerden hun jeugd hadden door
gebracht zou helpen, de ook nu nog
daaruit voortvloeiende reacties te ver
staan. Deze opzet bracht met zich mee,
dat met name aan de periode van de
Japanse bezetting en de Indonesische
onafhankelijkheidsstrijd extra aandacht
moest worden besteed. Ook, dat er
maar weinig 'grote namen' worden ge
noemd. Getracht is, de meer elemen
taire feiten te behandelen, die het leven
van de grote massa van Indiëgangers ge
durende de laatste decennia van hun
verblijf aldaar hebben bepaald." Aldus
(lees verder volgende pagina)
Hollanders, Totoks en Indo's
Wij verzoeken U voor de laatste maal Uw houding
ten aanzien van het Indonesische volkswil tot zijne
Onafhankelijkheid te corrigeeren.
Uwe gangen worden steeds nagegaan 1
Derhalve, indien U zoudt willen trachten de rust
en orde, geeischt door het Engelsche bezettings
leger, te verstoren, zullen wij U allen vernietigen.
Dus weest gewaarschuwd II!
Sureté Nasional
Dreigement van Indonesische nationalisten
(eind 1945), afgebeeld in "Documentaire Ne
derland en de Tweede Wereldoorlog" 48.
I I
