DE WATERPOORT van het V.O.C. fort "Nieuw Victoria", Ambon. In "Moesson van 15 december 1991 stond een artikel over een Rotterdams plan de Waterpoort in de stad Ambon op de Molukken te restaureren. Deze poort, uitziende over de Baai van Ambon, maakt deel uit van het Fort "Nieuw Victoria De foto bij dit artikel toont echter niet die Waterpoort maar de poort aan de landzijde. V door ir. I.P.L. Bouwman tr V fj De Waterpoort omstreeks 1930. Aan het einde van de 16e eeuw lag hier een door de Portugezen in 1580 ge bouwd fort. Oude prenten tonen een vierkant bouwwerk. Verzwakt door de vele opstanden tegen hun gezag konden de Portugezen hun nederzettingen niet meer op peil houden. Nederlanders en Engelsen trachtten zich een aandeel in de specerijenhandel toe te eigenen, ter wijl ook de Spanjaarden actief waren. In 1579 verscheen Francis Drake met zijn "Golden Hind" bij Ternate na zijn roof tochten in Zuid Amerika. Alle nog be schikbare ruimten liet hij volstouwen met kruidnagels. Na twee voorafgaande verkenningen, waarbij de Compagnie van Verre - voorloper van de V.O.C. - con tacten hadden gelegd met de radjah van Hitoe, zeilde een eskader van de in 1602 opgerichte V.O.C. onder Steven van der Hagen op 21 februari 1605 de Baai van Ambon binnen en vuurde enkele salvo 's af op het Portugese fort. De bezetting gaf zich zonder slag of stoot over en kreeg een eervolle aftocht. Ter herden king van dit wapenfeit werd het fort "Victoria" genoemd. Onder het bewind van de eerste gouver neur Frederik de Houtman en diens op volgers werd Kasteel Victoria vooral na aardbevingen vele malen herbouwd en versterkt. In 1775 onderging de vesting onder de gouverneur Van Pleuren een ingrijpende verandering en uitbreiding waardoor het de vorm van een onregel matige zevenhoek kreeg. De naam werd gewijzigd in "Nieuw Victoria". Deze naam prijkt nu nog boven de ingang van de Waterpoort die in het eerderge noemde jaar werd gebouwd. In de tympaan boven de ingang bevindt zich een ovale gedenksteen waarop in reliëf een Oost Indië vaarder is afgebeeld met het randschrift: Ita reluinquende Ut Accepta". Vrij vertaald: Aldus afgestaan, later aanvaard, een duidelijke referentie aan de overgave van het fort aan de Ne derlanders. Naast de ingang waren de wapenschilden van de z.g. Kamers der V.O.C.: Amsterdam, Hoorn, Enkhuizen, Zeeland, Rotterdam en Delft in heraldieke kleuren aangebracht. De bas tions kregen de namen van provincies zoals Hollandia, Zeelandia, Gelria, Gro ningen en dergelijke. In het tonneau-gewelf van de ingangs poort waren later gedenkstenen van Gouverneur Generaals, Gouverneurs en andere belangrijke personen gemetseld. Deze werden aangetroffen in de in 1911 gedempte slotgracht. Zij dragen de na men als Reynier de Klerk, Bernardus van Pleuren, Van de Parra, Van der Voort, Alting e.a. met hun functies en jaartallen. De stenen waren afkomstig van gebou wen uit de V.O.C. tijd. De Landpoort werd voor het eerst in 1757 gebouwd. Na de grote aardbeving van 1898 werden de vernielde muren aan de landzijde gesloopt terwijl de land- poort werd herbouwd, waarbij op wei nig oordeelkundige wijze te werk schijnt te zijn gegaan. Een grote gedenksteen met het opschrift: "1901 - 1903 Her bouwd Kampement" werd boven de poort aangebracht. De overige nog in tact zijnde muren kregen een herstel beurt. Tijdens het zware bombardement in au gustus 1944 door de Amerikanen werd niet alleen de stad Ambon voor het grootste deel verwoest doch liep ook het fort "Nieuw Victoria" grote schade op. De Landpoort moest worden afge broken. Enkele jaren geleden werd deze herbouwd. De ingang werd aanmerkelijk verbreed en iets hoger gemaakt om het inrijden van trucks mogelijk te maken. Fotograferen van de nieuwe poort was verboden. Het was een militair object. Toen ik in 1975 voor het eerst sinds mijn jeugd weer op Ambon terugkeerde gin gen mijn eerste schreden naar "Nieuw Victoria". De landpoort was toen nog niet herbouwd. Militairen bewaakten de toegang van het kampement net als vroeger. Er liep een weggetje langs de N.O.-kant van het fort. Dit volgend kwam ik bij de Waterpoort. Het werd een grote teleurstelling. Bomscherven hadden hun sporen nagelaten. Verwaar lozing deed de rest. Enkele wapenschil den waren nog zichtbaar, sommige nog met verfletste kleuren. Bij de gespaard gebleven ovale gedenksteen met rand schrift was een ficusboompje ontspro ten. Tussen de poort en de aangren zende verbrokkelde walmuren enerzijds en de Baai lag een verzameling krotten met een kleine wrakkige moskee. De vroegere gouvernements-steiger, gele gen aan de toegangsweg naar de poort was verdwenen. Links van de ingang stond een scheefgezakt groengeverfd schildwachthuisje maar geen schild wacht. Een man, gekleed in shirt en lange broek kwam aangelopen. Het bleek de schildwacht te zijn die even een bad had genomen. Wat of ik hier kwam doen. "Foto's maken, als dat mag", zei ik. Dat kon niet. De benteng was militair gebied. Maar hij bood aan mij bij de comman dant te brengen. Aldus geschiedde. De commandant ontving mij vriendelijk, luis terde naar mijn verhaal: vroeger op Ambon gewoond, vader officier in het fort, vele malen in dat fort geweest, zou graag foto's willen maken enz. Daar kon hij geen toestemming voor geven. Men diende daartoe een "izin laksoes" aan te vragen. Bij wie dan? Bij "Kodam XV Pattimura", het hoofdkwartier van de Pattimura Divisie. Dat was dus dat. Teruggekeerd in het hotel vernam ik dat het aanvragen van zo'n papier vele weken zou vergen, ter wijl de kans van welslagen uitermate ge ring zou zijn. Aangezien mijn verblijf op 40

Moesson Digitaal Tijdschriftenarchief

Moesson | 1992 | | pagina 40