Na de logeerpartij bij zijn slapie van
de Dempo neemt hij zijn intrek in
Pension Sonnevank. Normaal toch
voor een boedjang in de tropen. Van
de aanbevelingsbrieven in zijn knap
zak hoeft hij geen gebruik te maken.
Hij heeft helemaal zijn draai gevonden
in Indië, voelt zich als een vis in het
water. Met veel elan doet hij zijn
werk en zo leeft hij ook zijn leven.
Zorgeloos. Maar dan....moet hij die
nen omdat hij dat in Holland niet
heeft gedaan. Een kink in de kabel. Hij
kan er niet onderuit en in 1938 gaat
hij in dienst bij het KNIL, maar dan
wel als "buitenslaper". Overdag het
KNIL, 's avonds de NIROM gekleed
in verplicht soldatenuniform, zo was
dat vroeger. Een prachtige regeling,
want hij kan de avondprogramma's
gewoon blijven presenteren. Zoals de
life-muziekuitzendingen vanuit Hotel
des Indes. Garthoff verzorgt dit pro
gramma en gaat fris gebaad in zijn
schone verplichte uniform van soldaat
naar Des Indes, met alle uitzend-
apparatuur.
"Nee, zo mag u niet naar binnen". "Niet
naar binnen??? Man ik kom hier al jaren
en moet ook vanavond de uitzending re
gelen"
"Nee, echt niet. Personen in het
soldatenuniform mogen hier niet binnen,
dat is de regel en uitzonderingen wor
den er niet gemaakt". Hoe ik ook
soebatte, het lukte niet. Ik wist natuurlijk
best dat soldaten geen toegang hadden
tot Des Indes, maar ik voelde me op dat
moment meer omroeper dan soldaat.
Onverrichter zake keerde ik terug naar
de studio en kreeg een brainwave. Het
muziekuur moest toch vol gemaakt wor
den, er moest een uitzending komen.
Plaatjes draaien van zigeunermuziek en
de boel wat aan elkaar praten. Prachtig.
Later zei de programmaleiding nog dat
ze niet wisten dat er in Des Indes zigeu
nermuziek gespeeld werd die avond.
Toen woonde ik trouwens al in het ho
tel naast het NIROM gebouw. Erg han
dig, niet alleen vanwege de afstand maar
ook als je dorst had. Het koentji bier
van het hotel kon zo door het raam aan
gereikt worden als je in de studio zat".
Er wordt niet de hele dag uitgezonden
maar in drie blokken. Al die uitzend-
blokken starten met de NIROM-mars.
"Als ik me goed herinner eindigde de
uitzending van half zes tot acht in de
ochtend met "Soldiers in the Park", die
van elf uur tot half drie met "Happy
Days" en het laatste blok van vijf tot elf
uur 's avonds, op zaterdag was dat mid
dernacht, met "When you come to the
end of a perfect Day" gevolgd door het
Wilhelmus. Naast de muziekprogram
ma's en hoorspelen, zeg maar het luch-
het midden Bert Garthoff
tige deel, waren er natuurlijk ook praat
programma's, waarin echt alle geledingen
van de samenleving aan bod kwamen.
Van katholiek priester en imam tot
regeringsfunctionarissen en gematigde
nationalisten. De heer Hadji Agus Salim
bijvoorbeeld hield regelmatig een ver
handeling over de Islam, over de verbin
ding tussen Islam en Hindoeisme en over
wat nationalisme eigenlijk inhield. De
"die-hards" onder de nationalisten kwa
men niet aan het woord, die zaten trou
wens gevangen in die tijd. Ik praat hier
dan alleen over het Westerse pro
gramma. Op het Oosterse programma
werd daar vanzelfsprekend meer aan
dacht aan besteed. Kon daar jammer-
genoeg zelden naar luisteren, omdat ik
dan zelf werkte en weet er eigenlijk niet
veel van. Wel gingen we vaak met de
hele ploeg, als onze uitzendingen waren
afgelopen, naar de studio waar het Oos
terse programma werd opgenomen. Al
tijd veel publiek, drinks en warungs, net
een kleine pasar. Het was heerlijk om
daar te vertoeven na een dag hard wer
ken."
Op 9 december 1941 krijgt de NIROM
van de Nederlands-Indische regering de
opdracht om een grote zender in
Bandoeng te plaatsen met als achter
liggende gedachte dat Bandoeng en de
hele Preanger bij een Japanse inval wel
vrij zal blijven. Als studio wordt er een
grote villa gehuurd van een rijke Chi
nees. Het bijzondere aan deze villa is dat
die geheel onderkelderd is. Dat heeft de
eigenaar zo laten bouwen om zijn kost
bare porseleinverzameling in op te slaan.
Juist die kelder komt goed van pas. Daar
komt de noodstudio. De vertrekken
boven de grond worden benut voor sla
pen en eten. Ook de dieselgeneratoren
komen in de kelder, te gebruiken als bij
een aanval het lichtnet uitvalt. Aan alles
wordt gedacht. Voorlopig zullen de nor
male Bandoengse studio's gebruikt wor
den op Tegalaga. Alles staat gereed voor
gebruik. Het is niet voor niets geweest.
Als de grote zender in Tandjong Priok
met alles wat er aan vast zat door het
vernietigingsleger onklaar wordt ge
maakt, moet Bandoeng alle uitzendingen
overnemen. Een kleine staf uit Batavia
neemt op 8 maart 1942 zijn intrek in de
villa annex studio.
"Waar die Chinees met zijn hele collec
tie kostbaar porselein naar toe is gegaan
is een raadsel. De verzameling moet
enorme afmetingen gehad hebben aan de
grootte van de kelder te zien. Trouwens
op 28 februari 1942 hadden we nog in
Batavia "Halan Boelan" uitgezonden. Het
was tenslotte het einde van de maand.
Vreemd gevoel dat Nederlands-lndië
een week later capituleert en je in een
noodstudio zit. Bij het maken van de
laatste "Halan Boelan" had je geen
idee.... De staf in Bandoeng bestond uit
directeur Kusters, Van der Hoogte,
Kudding, de Soedanese "oppas" Surijatin,
twee technici en mijzelf. Surijatin was
niet alleen "oppas" maar verzorgde ook
de discotheek. Een ongelooflijke kennis
had hij. Alles was er altijd en hij wist het
ook altijd te vinden."
De Jap staat binnen de kortste tijd voor
de deur. Vragen stellen. Antwoorden ge
ven. De uitzendingen mogen doorgaan
met dien verstande dat er alleen maar
muziek en familie- en Rode Kruisberich-
(lees verder volgende pagina)
17