-
VOOR ROB, BAS EN
JULIETTE EEN ABON
NEMENT OP MOES
SON, ZODAT JULLIE JE
ROOTS NIET ZULLEN
VERGETEN!
-
Ziet u in een krant of tijd
schrift een bericht m.b.t.
lnd(ones)ische zaken waarvan
u denkt: "hoe deze?", stuur
het ons op voor plaatsing in
de rubriek "Hoe deze!?"
stelling voor Indonesië, en een idem af
keer voor totalitaire regiems overgehou
den. Net als Rudy Kousbroek ook, maar
dan anders. Terwijl daarentegen bij een
schrijfster als Hella Haasse haar Indische
tijd niet meer sporen heeft achtergelaten
dan krassen op een rots.
Al deze schrijvers zijn geen Indische au
teurs, maar Nederlanders die over het
leven -in de meest ruime zin- in hun ko
lonie schrijven. Ze schrijven dus Neder
landse koloniale literatuur.
Wel
Maar bij Paula Gomes en Marion Bloem,
en ook bij schrijvers als Du Perron, Beb
Vuyk, Maria Dermoüt, Rob Nieuwen-
huys, Tjalie Robinson en Frans Lopulalan
ligt dat anders. Zij schrijven vanuit de
Indische cultuur die het koloniale Indië
beheerste. Jazeker, ook zij gebruiken die
Maleise woorden en situeren hun verha
len in die vreemde gebieden die ik net
noemde. Maar dan zijn die woorden
geen "coleur locale", de vreemde gebie
den geen bijzonder onderwerp. Ze zijn -
als terloops- onderdeel van het verhaal:
vanzelfsprekende omgeving voor de han
delingen van de personages. Deze schrij
vers breken zich het hoofd niet over de
gedachte of Indië wel had mogen be
staan. Zij schrijven niet vanuit schaamte
of spijt. Dat zijn juist heel Hollandse
emoties, die horen bij het afscheid ne
men van een kolonie.
Wel schrijven ook zij -soms- vanuit
heimwee naar het paradijs waaruit ze zo
ruw en onvrijwillig getild werden door
oorlog en dekolonisatie. Maar zij schrij
ven vooral vanuit thema's die tekenend
zijn voor hun eigen Indische cultuur. Een
cultuur die na de dekolonisatie verspreid
raakte over de wereld. En ook een cul
tuur die als dominante cultuur in de ko
lonie vanaf het begin van de twintigste
eeuw het loodje had gelegd. Vanaf toen
werd de Indische cultuur bezien als een
soort achterbuurtcultuur. Een cultuur
waarmee je niet voor de dag kon ko
men, die je moest verzwijgen, die je
moest afleren zelfs ten gunste van de
westerse cultuur vanaf het moment dat
ie als zesjarige de Hollandse lagere
school betrad. Als je tenminste wou
meetellen in de koloniale maatschappij.
Uit een artikel over de mislukte poging
tot heropvoeding van Nijmeegse a-
socialen in de Volkskrant d.d. 8 februari
'92: "wij moeten die buitenlanders niet".
"Buitenlanders" zitten er ook dus niet in
de groep. "Ja, twee Indo's en twee Joe-
goslaven, maar die wonen hun hele leven
al in Nederland, het zijn in ieder geval
geen moslims", zegt V. Hoofdinspecteur
B., chef van het district midden van het
bureau Muntweg: "Wat zij Indo's noe
men zijn tweede generatie Marokkaanse
jongeren"
Uit de column "Als de dag van gisteren"
door Jan Blokker, Volkskrant d.d. 14
maart '92: "Wat wij aan het oude Indie
hebben overgehouden is eigenlijk veel
meer: eethuizen, pasar malams, het tijd
schrift Moesson, een wijdvertakte
heimweecultuur en nu zelfs een hele
boekenweek" Redactie Moesson:
"Heimweecultuur": apa ini?.
Uit een artikel van Dirk Vlasblom over
het Indonesische juridische systeem
(N.R.C. -H. eind maart '92 "Het deel
Nederlandse wetgeving wordt kleiner,
maar het strafrecht en het burgerlijk
De Indische cultuur is dus voor de hui
dige generatie schrijvers heel sterk ver
bonden met de vervlogen kinderjaren en
later zelfs met een vervlogen land. Hun
afscheid van en ook hun heimwee naar
Indië is daarom anders van aard dan die
van koloniale-literatuurschrijvers.
Thema's
Zo'n cultuur levert natuurlijk bijzondere
achterliggende thema's op in haar litera
tuur. Thema's als vertwijfeling (wie ben
ik?) en onthechting (waar hoor ik thuis?)
van afscheid nemen, van heimwee dus
ook. Maar de meeste van deze is verlan
gen, althans bij de generatie die al hele
maal of bijna volwassen was toen ze naar
Holland kwam. Verlangen naar het land
van herkomst natuurlijk, maar vooral
naar een plaats om thuis te zijn; dat is
iets anders dan heimwee. Want, zoals
Paula Gomes dat uitgedrukt heeft in de
titel van een van haar romans: Wie in
zijn land niet wonen kan, hoort nergens
thuis. Verlangen dus, soms gekoppeld
aan berusting, aanvaarding van een onaf-
recht zijn nog voor tachtig procent ge
schreven in de Nederlandse taal Evers:
"Over vijf jaar leest geen enkele
praktizerende jurist meer Nederlands.
Dan wordt een belangrijk stuk wetgeving
ontoegankelijk en dat leidt nu al tot on
wetendheid en verwarring, fouten ook".
Bijgaande foto werd in KIT Newsletter
(nr. 3, januari '92) geplaatst bij een arti
kel over cursussen bestemd voor bui
tenlandse employees bij multinationals
over de Nederlandse samenleving en
haar gebruiken en gewoonten De tekst
bij de foto van A.J.N Blees luidde: "Tra
ditionele viering van een verjaardag in
Nederland".
wendbaar lot, zoals in Soedah, laat maar
een andere titel van Paula Gomes. Of
aan ontgoocheling, zoals bij Hans Ver
voort in Vanonder de koperen ploert
(uit 1975). die als klein kind het land ver
liet, als volwassene terugging en niet an
ders aantrof dan een derde-wereldland.
En altijd is het verlangen gekoppeld aan
verdriet. Want niet het scheiden doet
zo'n pijn, maar het afgesneden zijn.
De Indische cultuur wordt al bijna een
eeuw met uitsterven bedreigd en dat is
in haar literatuur merkbaar. Maar dat be
tekent niet dat Indische letterkunde al
leen kommer en kwel biedt. Lees Tjalie
Robinson maar. Die in Ik en Bentiet de
avonturen van een soort Indische Pietjes
Bell vertelt. Of van Marion Bloem Va
ders van betekenis. Dat ons naast de
eerder genoemde thema's ook een blik
gunt op de leefwijze van een gewoon
Indisch gezin: de warmte, de vanzelfspre
kende omgang in een groter verband
(lees verder volgende pag. 3e kolom)
