GEZIEN
Expositie
Oorlog en revolutie
men opgingen, liggen bijna allemaal bin
nen -of aan de rand van- de zogenoemde
Gouden Driehoek, die wordt gevormd
door de Jalan Jenderal Sudirman, de Jalan
Gatot Subroto en de Jalan Rasunan Said,
de drie verkeersaders waarlangs Jakar
ta's grootste hotels, banken en kantoor
gebouwen staan. Grond in dit deel van
de stad brengt achthonderd tot tweedui
zend dollar per vierkante meter op. Het
is een gebied met dichtbevolkte kam
pongs en hier en daar nog boerenland,
maar krachtens het bestemmingsplan
1985-2005 moet er een zakencentrum
verrijzen. Het stadsbestuur van Jakarta
maakt zich terecht zorgen over de sani
taire toestand van de krottenwijken en
zou de bewoners het liefst onderbren
gen in flats. Maar de bewoners wantrou
wen de motieven van de bestuurders.
Ze zijn moeilijk weg te krijgen. Kam
pong-branden zijn in het recente verle
den aangegrepen om saneringsplannen
versneld door te zetten; de gedupeerden
mochten hun afgebrande huizen niet
meer opbouwen.
Brand in de kampong is in veler ogen
onderdeel van een scenario, ook al ont
breekt elk spoor van bewijs. Die over
tuiging wordt geboren uit wantrouwen
tegen "hogerhand" en is ingegeven door
slechte ervaringen. Gemeente, brand
weer en politie zien kampong-branden
als een gevolg van slumvorming, nalatig
heid en droogte, maar volgens menige
kampongbewoner is er een dalang in het
spel.
In 1940 was er nog geen oorlog in Ne-
derlands-lndië.
Bronnen:
"Oud Batavia", door Dr.F.de Haan, uitg.
A.C. Nix en Co.
"Geschiedenis van Indonesië" door Dr.
H.J. de Graaf, uitg. W. van Hoeve 1949.
"Oud Soerabaja", door G.H. von Faber,
1931.
"Jaarboek van Batavia en Omstreken
1927", samensteller J.J.de Vries, uitg.
G.Kolff en Co, 1927.
"Vuur en Water", vakblad, gewijd aan de
belangen van het brandweerwezen, or
gaan van de Koninklijke Nederlandse
Brandweer Vereniging, 1925-1926.
"Regerings almanak voor Nederlandsch-
Indië 1899".
"Jan van der Heyden", door Lyckle de
Vries, uitg. Meulenhoff/Landshoff, 1984.
"De geschiedenis van de brandweer in
Nederland", door A.C. Broeshart, uitg.
Elmar 1982.
Documentatie van het "Indisch Weten
schappelijk Instituut" te Den Haag, als
mede van het "Nationaal Brandweer
Documentatie Centrum" te Amsterdam.
onopgemerkt hetgeen zij in de
straten van Djocja zagen in
beeld te brengen.
De meeste werken zijn van de
hand van Mohammad Toha,
toen elf jaar oud. Om niet op
te vallen vermomde hij zich als
sigarettenverkoper en ver
stopte zijn schilders
benodigdheden in zijn
sigarettenkist. Veelal op kleine
stukjes papier, soms niet gro
ter dan zes bij negen centime
ter, schilderden de jongens
wat zij zagen, zoals Neder
landse parachutisten die
boven het vliegveld Manguwo
worden gedropt, de bevolking
die de stad uitvlucht,
Soekarno en zijn gevolg die
naar het vliegveld Manguwo worden ge
bracht om naar Sumatra verbannen te
worden, Nederlandse troepen die hui
zen op wapens doorzoeken, een kon
vooi Nederlandse vrachtwagens dat
Djocja verlaat.
In zijn openingsrede sprak de
Indonesische ambassadeur onder
meer over "jaren die een emotionele
relatie tot gevolg hadden tussen
beide volkeren" en dat de schilde
rijen niet alleen herinneringen aan
toen oproepen maar het feit dat ze
hier geëxposeerd worden, geven
hem "gevoelens van wederzijdse
waardering en vriendschap".
Bezoekers kunnen de geschilderde
taferelen niet alleen aanschouwen,
maar wellicht ook "open staan voor
de realiteit van die tijden".
Na een week gevangenschap in het presidentiële paleis wor
den Soekarno (eerste jeep) en zijn gevolg naar het vliegveld
Manguwo overgebracht om verbannen te worden.
MADELEINE GABELER Mohammad Toha en zijn moeder.
Indonesische kindertekeningen uit
Djocja, 1948-1949
Tot 13 september is in het Leger
museum (Delft) een zestigtal tekeningen
en schilderijen uit het Dullahmuseum
(Solo) te zien onder de titel: Oorlog en
Revolutie.
Ten tijde van de Tweede Politionele Ac
tie tussen december 1948 en eind juni
1949 kregen vijf jongens in de leeftijd
van elf tot vijtien jaar, te weten
Mohammad Toha, Muh. Affandi, F.X.
Soepono, Sri Suwarno en Sarjito, van
hun leraar Dullah schildermateriaal en
werden door hem erop uit gestuurd om
Het sigarettenkistje (annex schildersezel van
Moh.ammad Toha
39