door Marieke van Doorninck
II.3 Vrije meningsuiting
Wat opvalt bij het lezen van de Ne
derlandse kranten in Indonesië uit
de jaren vijftig, is dat het nieuws
vooral bestond uit berichten zonder
commentaar. Dit gold in hoge mate
voor nieuws over de Indonesische
politiek. Hiervoor zijn enkele rede
nen aan te voeren.
Ten eerste werd de mening van de
buitenlandse pers over het overheid
sbeleid door de Indonesische rege
ring niet op prijs gesteld. Dit werd
onder woorden gebracht door de
minister van voorlichting, Mono-
hutu: "De vreetnde pers heef een
positie als gastpers, mengt zich niet
in binnenlandse aangelegenheden
en neemt wellevendheid in acht. De
grenzen hiervan zijn uit formeel-
juridisch oogpunt inderdaad ner
gens vastgelegd, maar ze vormen
een reeds ongeschonden code in de
journalistiek.
ik Urik "Ders
CT (VI
Ten tweede pasten de Nederlandse
kranten zelfcensuur toe. Hierbij moet ik
vermelden dat dit mijn eigen conclusie is.
In de krant zelf werd niet aangegeven
dat men zijn mening voor zich hield om
dat het niet gepast zou zijn deze in de
rol van gastpers te uiten. Maar het valt
mij op dat de krant, die over buiten
landse met name Nederlandse politiek
zeer duidelijk haar mening gaf en ook op
Indonesische politieke partijen die in de
oppositie zaten (bijv. de communisten)
fel kritiek kon leveren, absoluut geen
aanmerkingen had op het regeringsbe
leid.
Ondanks de zelf opgelegde censuur
kwam de krant toch enkele malen in
problemen met de Indonesische over
heid. Ook heeft de krant Indonesische
extremisten meerdere malen voor het
hoofd gestoten. Zo zagen enkelen een
stuk van een Indonesische studente
waarin zij voor Nederlands als voertaal
op de universiteiten tot alle studenten
en docenten het Bahasa Indonesia mach
tig waren pleitte, als een anti-Indone
sisch koloniaal artikel. Resultaat hiervan
was dat zij het gebouw van 'De Vrije
Pers' bestormden en plunderden. De
Heer Evenhuis kwam tijdens zijn hoofd
redacteurschap in problemen met de au
toriteiten nadat hij een artikel uit het
'Algemeen Handelsblad' waarin kritiek
geleverd werd op de resident geplaatst
had. Voor dit vergrijp werd hij een
maand lang gevangen genomen en na zijn
vrijlating werd hem verzocht het land te
verlaten.
11.4 Houding ten opzichte van de
Indonesische politiek
Aangezien de Nederlandse kranten wer
den geacht zich niet te bemoeien met
binnenlandse aangelegenheden is het niet
gemakkelijk de mening van de krant ten
opzichte van de Indonesische politiek te
vinden. De houding van de krant ten
aanzien van de Indonesische regering
moet dan ook niet gezocht worden in de
berichten maar in de manier van bericht
geving en in de redactionele kolommen.
Over het algemeen stonden de hoofdre
dacteuren zeer welwillend ten opzichte
van de Indonesische regering. Zij hadden
ontzag voor president Soekarno al von
den zij wel dat hij de rol van demagoog
en volksleider die tijdens de onafhan-
kelijksstrijd belangrijk voor hem en voor
het Indonesische volk was geweest, nu
hij eenmaal president was, van zich af
moest schudden en zich meer als hoofd
van een democratische natie moest ma
nifesteren. Veel bewondering was er
voor vice-president Dr. Hatta en pre
mier Natsir voor hun wat meer gema
tigde houding en hun politieke kwalitei
ten.
De krant besteedde veel aandacht aan
de economische opbouw van Indonesië.
Hierbij drongen de verschillende hoofd
redacteuren er voortdurend op aan de
arbeidsproduktiviteit te verhogen en de
nadelige invloed van de stakingen, die
niet in het belang waren van het
Indonesische volk, tegen te gaan. Als In
donesië werkelijk groot wilde worden
dan zou het volgens 'De Vrije Pers'
"nuchter moeten handelen en onvrucht
bare elementen buitensluiten en lang en
hard werken met het grote ideaal voor
ogen. De anti-communistische inslag van
de krant kwam ook hier duidelijk naar
voren. Evenhuis maakte zich meerdere
malen boos over het feit dat de Indo
nesische regering geen duidelijke stelling
nam tegen het communisme: "Er wordt
geen enkele poging gedaan om het mo
nopolie van de organisatie en de denk
beelden van de communistische 'Sobsi'te
bestrijden, integendeel, men leunt er
rustig tegen aan en speelt het spelletje
een heel eind mee." In dit licht waar
schuwde Evenhuis de Indonesische rege
ring ook tegen het anti-kapitalisme. Hij
merkte daarbij op dat hij zelf geen groot
voorstander was van het kapitalisme,
"maar kapitaal is op het moment het be
langrijkste dat Indonesië nodig heeft.
Men zal een compromis moeten vinden
tussen kapitalisme en socialisme. Dit is
de enige weg waarlangs Indonesië zich in
de wereld staande kan houden en die
naar een relatief snelle welvaart leidt."
Het weren van buitenlands kapitaal en
het overgaan tot grootschalige nationali
satie werd door de krant sterk afgera
den. "Alle economen zijn het er over
eens dat Indonesië buitenlanders nodig
heeft om een sterke economie te krij
gen. Indonesië heeft potentieel maar
moet leren dit goed te gebruiken. Natio
nalisatie zou heel dom zijn, een aantal
Indonesische politici snappen dit maar
het moet in brede kring verkondigd
worden."
De krant betreurde keer op keer de
steeds verslechterende verhouding tus
sen Nederland en Indonesië.
Evenhuis schreef over dit onzalige onbe
grip tussen de twee landen:" Er is nog
steeds geen evenwicht bereikt tussen de
sentimenten van Indonesië en Nederland
en dat is zo buitengewoon jammer.
Want terwijl men aan de ene kant ziet
dat Indonesië gaarne wil profiteren van
de technische hulp en materiaal die Ne
derland kan verschaffen ziet men aan de
andere kant, dat de sentimenten dit
voortdurend weer doorkruisen."
11.5 Houding ten opzichte van de
Nederlandse politiek
Zoals al eerder beschreven was de krant
18
