publikatie en een overzichtstentoon
stelling meer dan waard. Van de
Leidse exemplaren noem ik hier een
gaaf meisjeskopje met offerschaal op
het hoofd en een kopje van een prui
lend Chinees kindje, dat bepaald ver
tedering opwekt. Een andere zeld
zame terracotta, waar men zeker niet
achteloos aan voorbij mag lopen, is
een siertegel of tableau, met een
bloemenvaas in reliëf, afkomstig van
Candi Gunung Gangsir, een betrekke
lijk onbekende tempel ten Zuiden van
Bangil, dat tussen de kuststeden
Sidoarjo en Pasuruan in ligt. Daarom
zeldzaam, omdat de tempel uit de
9de eeuw dateert en in zijn ornamen
tiek nog sterk Midden-Javaans ge
oriënteerd is. En, omdat dergelijke
sierplaquettes in terracotta, vervaar
digd door middel van een mal, verder
op geen enkele andere tempel voor
komen.
Candi Sukuh
Beeld van Bima, 15de eeuw
De laatste zaal is gewijd aan de nadagen
van Majapahit. Het rijk zelf bestaat niet
meer, doch elders zetten nazaten de
oude traditie voort. Twee beelden van
Bima, de middelste van de vijf Pandawa-
broeders uit het Mahabharataverhaal,
trekken hier de aandacht. Beide staan
qua stijl al dicht bij de Balische icono
grafie. De laatste tempel, die nog aan de
Oost-Javaanse periode herinnert, doch
een volkomen afwijkende opbouw ver
toont, is Candi Sukuh. Deze ligt ver naar
het Westen op de Westelijke flank van
de Gunung Lawu in Midden-Java. Het is
een terras-heiligdom, bekroond door
een afgeknotte piramide. De held Bima
is veelvuldig op de reliëfs afgebeeld en
Candi Gunung Gangsir
daarom veronderstelt men, dat dit hei
ligdom gewijd was aan een Bima-cultus,
gericht op de bevrijding van de ziel na de
dood.
Ter afsluiting nog enkele woorden over
de reeksen kleurenfoto's, die de ten
toonstelling op voortreffelijke wijze be
geleiden. Ze werden enkele jaren gele
den door de Indonesische fotograaf en
cineast Yazir Marzuki in samenwerking
met Hedi Hinzler gemaakt. Waarschijn
lijk onbedoeld, leveren zij het overtui
gende bewijs, dat de Indonesische oud
heidkundige dienst de laatste decennia
bergen werk heeft verzet. Verschillende
restauraties zijn voltooid, nieuwe zijn ter
hand genomen en verder zijn door
talloze opgravingen, niet alleen on
vermoede schatten tevoorschijn ge
komen, doch ook tempels uit de
aarde verrezen. Dit alles is hier in
Holland volkomen onbekend! Als
men deze foto's heeft gezien, dan be
seft men pas goed, dat de Neder
landse standaardwerken op dit gebied
zo niet verouderd, dan toch wel erg
achterop zijn geraakt. Er is schreeu
wend behoefte aan nieuwe gegevens.
Waarom niet het initiatief genomen
om bijvoorbeeld in samenwerkings
verband tussen de Leidse Universiteit
en Indonesië, met deze foto's als
basismateriaal, een geheel nieuw
boekwerk uit te geven? Een nieuwe
impuls op dit gebied lijkt mij echt
geen overbodige luxe. Of dreigt dit
de zoveelste gemiste kans te wor
den?
R.S. WASSING
