O
optreden van bijvoorbeeld Candy of
Hans Dulfer bezoeken ze wel, of het
North Sea Jazz Festival; een voetbal
wedstrijd spreekt hun wel aan, maar in
Indonesië gaat Armed af en toe naar een
wayang-voorstelling of gamelan-uitvoe
ring (Anto gaat daar nooit naartoe) of
een optreden van een groep die dangdut
brengt. (Dangdut popmuziek met Is-
lam-invloeden op een ritme dat klinkt als
'dangdut, dangdut'.)
Ook Iwan kijkt en luistert af en toe naar
wayang en gamelan en gaat in het THR
in Surabaya naar 'ludruk'. Ludruk is de
Oostjavaanse clown, het is meer toneel
dan cabaret wat door vier of meer man
nen wordt uitgevoerd die ook vrouwen
rollen voor hun rekening nemen waarbij
zowel klassieke als gewone verhalen
worden vermengd met actualiteit.
Naar de bioscoop gaan ze wel eens en in
het begin was de Nederlandse onder
titeling handig. In Indonesië vinden ze de
ondertiteling op de televisie bij een serie
als 'Starsky en Hutch' minder geslaagd
omdat de vertaling vaak niet klopt met
wat er gezegd wordt. Soms gaan ze naar
een tentoonstelling in het volkenkundig
museum Nusantara in Delft (wat Iwan
een beetje klein museum vindt) en en
thousiast was Armed over de tentoon
stelling het Goddelijk gezicht van Indo
nesië in de Nieuwe Kerk te Amsterdam.
De Boekenweek in het kader van 't
Prachtig rijk van Insulinde vond Armed
leuk waarop Iwan uitriep: "Precies op
het goede moment!" aangezien bijna ge
lijktijdig met dit boekenfestijn de rege
ring van Indonesië bedankte voor de
ontwikkelingsgelden van de Nederlandse
regering. Volgens Iwan is het beeld dat
mensen over Indonesië hebben meestal
romantisch, het gaat alleen over vroeger,
waarop Armed opmerkt dat sommige
mensen in Nederland denken "dat wij
(mensen zoals hij, Indonesiërs) nog in
een simpel huisje van hout wonen en
nog in de rivier..." "Ja, sommige mensen
natuurlijk nog wel, maar in de grote stad
niet..." zegt Iwan.
Dat beelden van 'het oude Indië', zij het
op een andere manier, toch van beteke
nis kunnen zijn voor bijvoorbeeld Armed
blijkt uit zijn (nuchtere) opmerking: "het
beeld (in die oude boeken) is wel juist...
als ik dat water met die ophaalbrug in
Jakarta zie... toen was het nog schoon...
en tegenwoordig is het helemaal ver
vuild..."
In 1990 heeft Iwan met medestudenten
van de PPI op de Pasar Malam opgetre
den. Hij vindt het er leuk, "al die lekker
nijen!" en Armed neemt er ieder jaar sa
men met Putut een kijkje. Anto daaren
tegen is er nog nooit geweest.
Hun vakantie brengen ze in Nederland
of in de ons omringende landen door,
met uitzondering van Putut die thuis
blijft ("achter de computer!" roept
Iwan). Als ze in Indonesië zijn brengen
ze hun vakantie bij familie door en Anto
is wel eens naar Bali geweest.
In Indonesië is hun zo goed als niets
over Indische mensen verteld. Op
school hadden ze alleen over de Indone-
sisch-Nederlandse strijd geleerd en bij
aankomst in Nederland, toen ze met zo
veel Indische mensen geconfronteerd
werden dachten ze: "vreemd, Indo... we
herkenden wel, maar we wisten niet hoe
of wat, we begrepen het niet". Iwan wist
wel iets van Indo's in Nederland maar
waarom ze naar Nederland gegaan zijn is
hem nooit verteld. "Over de Molukse
treinkaping hebben we wel gehoord"
zegt Anto, waarop Armed inhaakt: "en
over Javanen die naar Suriname zijn ge
gaan".
Wat Iwan ook vreemd vond, was om
hier in Nederland door een Surinaamse
Javaan in het Javaans te worden aange
sproken omdat het Surinaams Javaans
niet klopt met het Javaans dat hij gewend
is.
Terzijde vertellen ze lachend dat som
mige studenten in Nederland (beter)
Javaans leren spreken in plaats van Ne
derlands want er zijn ook studenten van
Sumatra en Sulawesi en als die dan met
Javaanse studenten omgaan, pikken ze
Javaanse woorden eerder op dan Neder
landse.
Wat vinden de vier van Nederlandse
meisjes en Indonesische meisjes?
Iwan vindt een Indonesisch meisje soms
lastig omdat je niet gewoon eerst als
vrienden met elkaar kunt uitgaan. De
meisjes hier zijn veel onafhankelijker,
veel vrijer, daar kun je gewoon mee om
gaan zonder dat je er persé mee moet
trouwen.
Armed schudt bij deze opmerkingen van
zijn stadsgenoot heftig zijn hoofd, hij is
het niet met hem eens. Hij wil juist met
een trouwen en vindt vrije, onafhanke
lijke meisjes niet leuk.
Iwan: "Als je een Indonesisch meisje
meevraagt naar de bioscoop dan denkt
ze al heel wat!"
- Maar de meisjes in de grote stad, in
Surabaya of Jakarta, ze zien er toch mo
dern uit!
"Uiterlijk modern, maar innerlijk zijn ze
nog ouderwets!"
Zelf zijn Anto, Iwan en Armed nogal vrij
opgevoed en de moeders van de twee
uit Surabaya zijn actief in allerlei organi
saties. Putut uit Yogya is minder vrij op
gevoed.
- Als je het leven in Nederland met thuis
vergelijkt...
"Je hebt het over thuis, maar voor ons is
thuis Delft, dit is ons thuis momenteel.
We hebben hier onze vrienden... en als
we naar Indonesië gaan, gaan we op va
kantie naar Indonesië en dan zijn we
daar thuis... Maar stap ik op het vliegtuig
naar Nederland en kom ik weer in Delft
dan ben ik weer thuis!" roept Iwan. "Als
ik vergelijk...", vervolgt hij, "het is goed
in Nederland om een mening te mogen
hebben. In het begin vond ik het gek als
studenten tegen een docent zeiden wat
ze wilden, ik dacht dat ze geen respect
voor de docent hadden. Maar dat is niet
zo, als je respect hebt voor iemand wil
dat nog niet zeggen dat je moet buigen,
je kunt ook een eigen mening hebben. In
Indonesië is dat anders, daar zijn we niet
zo vrij. Alles moet met tact gebeuren,
daar gelden andere normen en waarden.
Toen ik hier kwam moest ik me aanpas
sen, als ik straks weer terug ga, moet ik
me weer aanpassen..."
Armed moet nog vier jaar studeren, ter
wijl de anderen min of meer met hun
laatste jaar bezig zijn.
- Als jullie klaar zijn met je studie, gaan
jullie terug naar Indonesië? Stel je wordt
verliefd op een Nederlands meisje, blijf
je dan in Nederland?
"Neeeee, ik ga terug, hoe dan ook!"
roept Iwan. "Terug, we moeten terug,
daar hebben we voor getekend", roepen
de anderen. "Ik zou proberen dat meisje
over te halen om mee te gaan naar Indo
nesië" zegt Anto "en als ze niet wil, dan
is het afgelopen!" roept Iwan. Hij hoopt
na voltooiing van zijn studie nog wat lan
ger in Nederland te kunnen blijven, om
dat hij meer wil weten over Nederland.
In ieder geval hopen de jongens ooit nog
een keer terug te komen in Nederland
ofschoon een ticket van daar naar hier
duur is.
Armed hoopt eventueel later zijn kinde
ren naar Nederland te kunnen sturen
om te studeren.
- Als jullie in Indonesië zijn, zullen jullie
nog aan Nederland denken?
"Zeker, zeker willen we op de hoogte
blijven van wat er in Nederland gaande
is."
- Hoe denken jullie dat te doen?
"Via kranten, tijdschriften, boeken in het
Erasmushuis te Jakarta en via de
IKANED (Ikatan Alumi Nederland) in
Jakarta, de vereniging van Indonesische
studenten die in Nederland gestudeerd
hebben.
- De band met Nederland blijft dus be
staan?
"Ja... vooralsnog; de band met Nederland
blijft vooralsnog bestaan..."
MADELEINE GABELER
31