De foto's van de overgave in Kalidjati In aansluiting op de foto van de capitulatie te Kalidjati op 8 maart 1942, die in Moesson van 15 februari jl. stond, plaatsen wij hierbij een artikel van de hand van de heer J.K. Brocades Zaalberg, dat in het thema nummer 'Ned.-Indië 1941-1942' van Mars et Historia (nov/dec 1991 orgaan van de Nederlandse Vereniging ter beoefening van de Militaire Historie, verscheen. door J.K. Brocades Zaalberg Tijdens de capitulatie-onderhandelingen op het vliegveld van Kalidjati op 8 en 9 maart 1942 tussen de Nederlandse dele gatie onder leiding van gouverneur-ge neraal Tjarda van Starkenborgh Stachouwer en luitenant-generaal Ter Poorten en de Japanse delegatie onder leiding van luitenant-generaal Hitoshi Imamura zijn door de Japanners foto's gemaakt die jarenlang onvindbaar waren. De eerste vermelding van deze opnamen is te vinden in een dagboek (in 1988 uit gegeven onder de titel 'In deze halve ge vangenis') geschreven door L.F. Jansen, waarnemend secretaris van de Raad van Indië, die op 13 juni 1942 noteerde: Tentoonstelling van oorlogsfoto's in etalages van winkels in de Rijswijk- straat (Batavia). Het interessantst zijn de foto's van de overgave van Kalidjati en Bandoeng'. Op 22 december 1942 schreef hij onder een foto die uit de op Java verschijnende Japanse krant Unabara was geknipt: 'Volgens de teekenaar is dit het mo ment waarop Imamura na de uiteen zetting van Van Starkenborgh aange hoord te hebben dat hij geen opper bevelhebber meer is, hem gelastte om 't vertrek te verlaten. De G.-G. staat gebogen achter Ter Poorten met rechts vermoedelijk Kiveron en links Idenburg. Aan de Hollandsche kant van links naar rechts zittend Bakkers, Ter Poorten en Mantel'. (I) Op 9 maart 1943 plakte hij in zijn dag boek een krantefoto van de G.-G. on derweg naar een onbekende bestem ming in begeleiding van onbekende per sonen. (2) In 1973 verscheen het boek 'Vaarwel tot betere tijden' van J.C. Bijkerk, waarin drie foto's van de onderhandelingen op 9 maart 1942 waren afgedrukt. In het zelfde boek staat in een voetnoot op blz. 222 (2e druk 1977): 'De auteur heeft twee jaar lang pogin gen gedaan een foto te bemachtigen van de dramatische ontmoeting te Kalidjati op 8 maart 1942. De corres pondentie strekte zich uit tot Japan en Indonesië. (-) De speurtocht naar een dergelijk historische foto is dus tot op heden zonder resultaat geble ven.' Toen dus de in het dagboek geplakte krantefoto de enige bekende opname van de onderhandelingen op 8 maart 1942 bleek te zijn, moest onderzocht worden of de sterk bijgewerkte foto niet een propagandistische vervalsing van de Japanners was. De japanoloog H. Hagen aar, die 8 maart 1942 aanwezig was bij de besprekingen in Kalidjati, schreef mij in 1979 de volgende niet eerder gepubli ceerde brieven. Bij de foto van de G.-G. (2) tekende hij aan: 'De foto van een 'wandeling' van G.G. van Starkenborgh is in feite een foto genomen op de tocht naar Kali djati op 8 maart 1942. Tussen Lem- bang en de Tjiater-pas werd gestopt. Een beschrijving van dit oponthoud is te vinden op blz. 213 van J.C. Bijkerk's boek 'Vaarwel tot betere tijden'. De foto werd kennelijk genomen toen de G.G. na uit de auto te zijn gestapt en nadat Hulsewé en Hagenaar zich bij de G.G. voegden, enige passen ging in De gouverneur-generaal en zijn begeleiders staan op het punt te vertrekken. 18

Moesson Digitaal Tijdschriftenarchief

Moesson | 1992 | | pagina 18