"THE LADIES OF BANDUNG"
en pallahtuinen. De halsbrekende afdalin
gen de djoerangs in om te baden in een
ijskoude, snel stromende kleine kali om
daarna elkaar af te rossen omdat de ge
jatte pisang, pentjit en sawoh naar het
oordeel van een ieder van ons niet eer
lijk werd verdeeld.
Heimwee deed pijn en je kreeg er tra
nen van in de ogen herinner ik mij. Maar
er was en is nog steeds veel meer, maar
wist een jongetje van 10 of I I jaar veel,
over verdriet bijvoorbeeld; trouwens
huilen was alleen voor meisjes.
Het verlangen naar huis of naar ouders
of de nostalgie naar het land en het
warmne klimaat daar, dat gemis kon je
heel ziek maken. Je kon daar aan dood
gaan en dat was niet alleen voor meisjes.
Maar soms kon het verdriet je ook tot
een pest maken voor je omgeving. Dat
onbegrijpelijke verdriet voor anderen
dat van een mens een wrak kon maken
of van een mens een ijskoude en schijn
baar gevoelloos wezen.
Je werd een zeur genoemd. Een bizarre,
huilerige zeur of je werd een patser. Een
opschepper waar verdriet geen vat op
heeft omdat je coute que coute je el
lende en de vernederingen, die je in je
leven hebt ondergaan moest verbergen
achter een fagade van flinkheid. Het mas
ker van onverschilligheid hoorde bij die
pose maar uiteindelijk ga je ook daaraan
kapot.
Heimwee, de nostalgie en het verdriet
dat daarbij hoort is niet enkel van de
ontheemde mens. Degenen, die hun land
en toekomst verloren.
De nostalgie is een ziekmakende emotie
en iedereen kan daar slachtoffer van
worden.
Badinerend en chicanerend is eerder het
blad Tong-Tong en later Moesson een
inhoud verweten van enkel suikerzoete
tempo doeloe verhalen en bol te staan
van de nostalgie.
Uit hetgeen wat in dit artikel eerder ge
schreven is kan nu toch duidelijk blijken
dat zo'n opmerking of verwijt enkel ge
maakt kan zijn door de dommen of zijn
het de betweters. In elk geval de tolol
toelèn.
Zouden Tong-Tong en later Moesson
bladen zijn van huilen naar de maan en
roepen om de maan dan zijn de lezers
niet alleen maanziek maar ook doodziek
en niets was en is minder waar en ik zal
u vertellen waarom.
Ene heer Hofer introduceerde in 1678
het woord nostalgie in de medische we
tenschap. Alsjeblieft zult u zeggen, 1678,
driehonderd en nog wat jaren geleden.
Maar het woord nostalgie bestaat nog al
tijd en het is een bijna-diagnose. Het
geeft in elk geval aan waarom en waar
door iemand ziek is. Nostalgische men
sen zijn zieke mensen. Hofer beschreef
mensen, die in een hun vreemde omge
ving verkerend, door die ongewone leef
wijze en de vreemde mores, die daar
heersten, en waarmee zij geconfron
teerd werden in een toestand van me
lancholie geraakten. Een toestand van
grote, aanhoudende droefgeestigheid en
waarbij zij steeds aan huis moesten den
ken met alle consequenties vandien. Een
gestoorde slaap. Stupor, dit is een toe
stand van verdoving. Angst. Snelle adem
haling. We zouden nu zeggen hyper
ventileren. Hartkloppingen. Niet willen
eten.
Wel ja! Nostalgisch Tong-Tong of Moes
son lezen en dan niet willen eten.
Zonde, zou je toch zeggen van al die ad
vertenties over eten en de mogelijkheid
tot kirim.
Al die lezers zijn geen patiënten met een
nostalgie maar zij willen meer weten van
die tijd of weer herinnerd worden aan
die tijd dat het dispereert niet, want er
is iets groots te verrichten, gewoon bij
het dagelijks gesproken woord hoorde
in plaats van "kaik wel uit, m'n uitkering
is nog altijd 17 centen meer dan het geld
wat ik met werken vang. Doei!"
Wat zeggen de hedendaagse dokters
over heimwee? Over de nostalgie? Er is
na driehonderd jaar nauwelijks iets
nieuws te vertellen daarover. Wij reke
nen nu de nostalgie tot de psychogene
syndromen (dat is een indeling, meer
niet). Wij wisten reeds dat bij de nostal
gie de depressie op de voorgrond staat.
In alle depressies is de intermenselijke
relatie verstoord. De persoon voelt zich
verlaten en richt zich steeds meer op
zichzelf. Bij de omgeving domineert in
eerste instantie altijd het medelijden. Is
echter de depressie van lange duur dan
komt bij het medelijden iets van wrevel
boven: "Je kunt toch niet altijd blijven
treuren". Over die situatie hebben wij
het ook al gehad.
Toestanden, die blijken te berusten op
het verlangen om weg te kunnen komen
uit de situatie waarin men zich bevindt,
terug naar huis, terug naar de bekende
omgeving, dit echte heimwee, deze nos
talgie kan aanleiding geven tot heftige
affectontladingen.
Crimineel gedrag om de onverdraaglijke
toestand te doorbreken.
Brandstichting, moord en diefstal zijn ty
pisch delicten die bij het heimwee horen,
bij de nostalgie dus.
Moord, brandstichting, typisch een
Moesson-lezer? Wel ja! Maar ik had het
al eerder over die mensen, die maar wat
roepen.
Ben ik treurende wanneer ik Moesson
lees? Dat denk ik niet. Alléén een beetje
nostalgisch, maar dat kan niet. Je kan
ook niet een beetje zwanger zijn. Maar
dat is een wat te mathematische benade
ring van onze affecten, van onze gevoe
lens.
Een beetje verlangen naar het geboorte
land en een beetje verdriet om het ver
lies ervan maken samen een beetje
heimwee.
Het verwart je, het maakt bedachtzaam
en soms maakt het je een beetje boos.
Maar meestal ontroert het, zoals een
goede en fijne herinnering dat kan doen.
"Wanneer de wereld één wordt met het
duister
En wij de niet te horen woorden fluisteren
Voorbij, voorbij, o, en voorgoed voorbij"
U mag nog éénmaal raden van wie die
dichtregels zijn.
Met "the Ladies of Bandung" worden bedoeld, de kleine bungalows uit de
twintiger jaren. Kenmerkend voor deze huisjes was, dat zij bijna allemaal na
men van meisjes droegen.
De "Bandung Society for Heritage Conservation' doet een onderzoek naar en
is van plan een boekje te publiceren over deze bungalows en vooral over de
Nederlandse gewoonte een huis een naam te geven en dan nog speciaal een
meisjesnaam. Ook zou deze stichting graag willen weten of het vakantiehuisjes
waren of woonhuizen.
Heeft u (achtergrond)informatie over namen, het hoe en het waarom dan zou
de heer Affandy dit graag ontvangen. Hij is bij het onderzoek en het samenstel
len van het boekje afhankelijk van wat de Indische lezers weten en de informa
tie die zij hem kunnen geven.
Alleen al in het belang van deze publikatie over een stukje Indische geschiede
nis over 'het wonen', verzoeken wij u even te gaan graven in uw geheugen,
foto-albums of te praten met hen die er gewoond hebben.
Uw reacties kunt u opsturen naar: Bandung Society for Heritage Conservation
Jalan Asia Afrika I 12, BANDUNG, West Java 40261, Indonesia
t.a.v. de heer Frances B. Affandy of naar de redactie van Moesson.
24
