GEIEZEN.
De hitte van Kaliasin
Achter de horizon
door Elsbeth Klein
"Bent u van hier? Van vroeger?" vroeg
de kleine sierlijke Indonesische die me in
haar zitkamer ontving. Haar gasten wa
ren meestal van vroeger. Mensen die uit
nostalgia terugkwamen. De anderen,
de gewone toeristen, logeerden liever in
internationale hotels. "Ik heb op Oost-
Java gewoond, met mijn man."
Zo begint het boek dat ik naar aanleiding
van de titel heb opgepakt. Dacht dat het
over tempo doeloe ging. Maar niets is
minder waar. De hoofdpersoon Sabine
Welling, heeft in de jaren zestig in
Kaliasin gewoond, met Nico Leenhouts,
arts te Kaliasin.
Sabine Leenhouts, tanden op elkaar,
het verleden vergeten, Kaliasin diep
weggeborgen, voorgoed onvindbaar, had
het gehaald: notaris te Amsterdam. Een
lieve aanhankelijke dochter: Heieen. Een
toegift: Mark Welling. En dan onver
wacht komt de twijfel op, de onzeker
heid de angst...'.
Het intrigeert. Hoe zit dit verhaal in el
kaar. Haar leven staat op de rails. Ze is
dan ongeveer 50 jaar, notaris, heeft een
gezonde dochter en is gelukkig met haar
huidige man.
Maar dan begint het verleden te spelen.
'...Wat is het breekpunt? Als je naar een
akte zit te staren, alsof je het lezen
verleerd bent. Als dromen je nachten
gaan beheersen en angst je dagen. Mark
adviseert haar een paar maanden vrij te
nemen', maak een mooie reis en ga bij
Heieen langs als je uitgerust bent...'.
Escapisme noemt ze het. Maar besluit de
weg terug te gaan. Misschien lost het
iets op. Misschien komt ze van haar ver
schrikkelijke dromen af.
Het verhaal ontspint zich met kleine
sprongen van heden naar verleden, van
verleden naar heden. Wat nog niet nodig
is om te weten voor de lezer, wordt
niet verteld. De puzzel valt in elkaar. Pas
in het laatste hoofdstuk is alles duidelijk.
Het is moeilijk de inhoud kort weer te
geven, omdat het veel verraadt, maar de
verteltrant is zo boeiend, dat al is de le
vensloop bekend, het boek spannend
blijft.
Bij haar aankomst in Indonesië is zij 23
jaar, net getrouwd met de man van haar
dromen, Nico Leenhouts. Hij is afgestu
deerd arts en wil heel graag in de ont
wikkelingshulp werken. Hij krijgt een
post in het ziekenhuis van Kaliasin.
Sabine breekt haar rechtenstudie af, om
dat ze liever direkt met haar echtgenoot
meereist.
'...Ze was daar uit vrije keuze. Was dol
enthousiast geweest. Nico had nog ge
zegd dat ze later moest komen om eerst
haar studie te kunnen afmaken. "Voor
Kaliasin heb ik geen meesterstitel no
dig!" Met open ogen in de val gelopen.'
Ze beschrijft haar aankomst in Kaliasin
en de enorme teleurstelling die de con
frontatie met het echte Indonesië bij
haar teweeg brengt. Ze was voorbereid
op het exotische Indonesië. Warm kli
maat, prachtige natuurschoon, bergland
schappen, koele huizen. Zoals ze het
kende uit verhalen en boeken, '...liep ik
over het gele gras naar de rand van het
terrein. Boven de dorre velden hingen
bultige grauwe wolken. De horizon was
leeg. Dompige hitte, een vlak land, een
lelijk ziekenhuis...'
Bij hun aankomst blijkt het ziekenhuis
verouderd te zijn. Nico, haar man, zal
dokter Scheffer gaan opvolgen, een
vrouw die daar al jaren werkt, met hart
en ziel. Zij gaat met pensioen. Dokter
Scheffer is een korte tengere vrouw met
opgestoken grijs haar, en felle ogen. Ze
gaat gekleed anno 1930 en heeft ook
denkbeelden uit die jaren. Sabine en
Nico komen tijdelijk bij haar in wonen
en dokter Scheffer wijst Sabine direkt
haar plaats. Echtgenote van de dokter.
Verder niets. Altijd klaar staan en vooral
heel aardig zijn, want de dokter moet
hard werken. De omgeving is deprimer
end. De eeuwige aanwezigheid van dok
ter Scheffer, die haar vertrek maar
steeds uitstelt, is een ramp. Na verloop
van tijd slaat bij Sabine de verveling toe
en daarmee het verval van de ratio. Nico
is hard aan het werk en voelt zich in zijn
element. In de schaarse vrije tijd die ze
samen hebben, maken ze ritjes op de
motor en ook dat begint Sabine te ver
velen. Nico vindt het motorrijden heer
lijk en gebruikt het ook als uitlaatklep
voor de spanningen die zich voordoen in
het ziekenhuis.
Sabine krijgt dan een baan aangeboden
door notaris Sudirman. Hij wil haar hel
pen en stelt voor dat zij in Malang op
zijn kantoor komt werken. In Malang
heeft ze het naar haar zin en gaat zelden
terug naar Kaliasin, totdat mevrouw
Sudirman er genoeg van heeft dat er een
Hollandse vrouw in huis is waar haar
man te veel aandacht aan besteed.
Sabine keert terug naar Kaliasin en ver
valt weer in haar oude stramien. Een
poosje naaien, een poosje lezen, een
brief schrijven soms, zomaar wat zitten.
Inmiddels heeft Nico, Pak Tomo de huis
bediende ontslagen, omdat hij ergerlijk
aanwezig is en Sabine de zenuwen van
hem krijgt. Met Pak Tomo komt een
stuk stille kracht het verhaal binnen. Dit
aspekt van Indonesië is op zo'n manier
in het verhaal verweven, dat het heel
normaal toeschijnt. Als Nico naar
Surabaya gaat om assistenten voor het
ziekenhuis te zoeken, krijgt Sabine een
kortstondige maar vurige verhouding
met een Indo-Europese man, Robert van
Lawick. Een erotisch avontuur, geboren
uit onvrede, met enorme gevolgen.
Sabine blijkt zwanger te zijn en besluit
haar terugkeer naar Nederland te ver
vroegen. Nico is het daar mee eens, dan
kan ze alvast haar studie oppakken en
die laatste paar maanden kan hij heel
goed alleen blijven. Ze twijfelt enorm of
ze hem moet vertellen dat ze zwanger is.
Dan slaat het noodlot toe...
Sabine Welling's terugreis naar Kaliasin
is voor haar verhelderend. 'Wat heb ik
je verwenst, Kaliasin, en wat heb ik de
vrouw verwenst die je van me maakte!'
schrijft ze in haar dagboek.
De auteur schrijft op zo'n wijze over het
leven in Indonesië dat ik vermoedt dat
zij er zelf ooit gewoond heeft, of ieder
geval banden heeft met het land. De op
bouw van het verhaal dwingt je bijna in
één ruk door te lezen.
LS
De hitte van Kaliasin
Elsbeth Klein
126 pag - pb, prijs: 24,90
verkrijgbaar bij Boekhandel Moes
son
Wie van no-nonsense (reis)impressies
van Irian Jaya, Kalimantan en Ambon wil
kennis nemen, doet er goed aan het
boek 'Achter de horizon' van Willemien
Veldman-Marsman te lezen. Vrij van sen
timenten of vooroordelen schetst zij de
geschiedenis, cultuur, politieke en eco
nomische situatie van deze eilanden en
geeft in deze context weer hetgeen zij
op haar reis is tegen gekomen. De reis
impressies zijn realistisch, minder mooi,
enigszins om van te gruwelen maar het
zijn juist deze beschrijvingen die het
boek niet tot een zoveelste reisverhaal
met palmbomen, witte stranden en glim
lachende mensen maakt. Zo schrijft ze
over Banjarmasin (Kalimantan): "In het
eerste daglicht laveren mensen op drij
vende en zwaar bemoste boomstammen
naar wankele optrekjes, die dienen als
washok annex toilet, terwijl langsjagende
speedboten enorme golven doen ont
staan. Mannen, vrouwen en kinderen ne
men een ochtendbad in de rivier, poet
sen er hun tanden, doen er hun behoef-
lees verder pag. 39 cs>
37
