GELEZEN..
GEHOORD
ik eet een tijger
The Crazy Rockers
zonder, sober Nederlands dat ondertus
sen haar handelsmerk is geworden. In
haar hele oeuvre lijkt dit werk erop te
wijzen dat Paula Gomes aan de tijger van
de oorlog en bersiap heeft weten te ont
snappen om haar Indië te presenteren.
Gelukkig dat de Tijger 'maar' een kinder
boek is en gelukkig dat Paula 'maar' een
eerste generatie Indisch schrijfster is.
Anders waren ze allang door het offi
ciële Nederlandse literatuurwereldje
binnengehaald, met alle desastreuze ge
volgen van dien zoals een gênante boek
presentatie op de laatste 15 augustus
herdenking in Den Haag of vreemde
'Slipirtje' met honden van betekenis. In
de luwte van de Nederlandse literatuur
kritiek heeft Paula Gomes zich kunnen
ontwikkelen tot een schrijfster van for
maat. En iedereen die haar in levenden
lijve ontmoet (heeft), kan niet anders
dan deze constatering hartgrondig bea
men. Waarvan actie.
door Paula Gomes
Het oeuvre van Paula Gomes is niet om
vangrijk. Na haar debuutnovelle Het
ezeltje uit 1965, waarmee ze de Herman
Kuilenburgprijs won, publiceerde ze in
ruim 15 jaar slechts vier kleine romans:
Soedah, laat maar (1975), Het kind met
de clownspop (1987), Wie in zijn land
niet wonen kan (1988) en De bellebom
(1990).
Al het werk van Paula Gomes gaat over
Indië, of liever gezegd over het gemis
van Indië, over het waarom daarvan en
het antwoord dat uitblijft. Het werk gaat
ook over de gevolgen van dat gemis: de
ontheemding, de onthechting, de onbe
grijpelijkheid ervan; het onbegrepene
waarop geen uitleg komt.
Ik eet een tijger is een boek voor kinde
ren van rond de tien jaar, maar de the
matiek is dezelfde als in de romans voor
volwassenen. Niet dat Paula Gomes
jonge lezertjes opzadelt met te zware
kost. En helemaal niet dat ze op haar
hurken gaat zitten om de oorlog, de
bersiap, of de emigratie naar Nederland
aan een nieuwe generatie uit te leggen.
Nee, ze vertelt het eigentijdse verhaal
van Mathijs, kind van gescheiden ouders,
die met zijn Indische opa mee mag naar
Indonesië om de reis na te reizen die
opa en oma eens - bijna een halve eeuw
geleden - samen gemaakt hebben. Opa
hoopt zijn gelukkige tijd met oma Gracie
te kunnen herbeleven en zo zijn heim
wee te stillen. En Mathijs hoopt dat opa
op reis wel wil vertellen waarom zijn va
der is weggegaan. Zowel opa als Mathijs
ervaren door de reis dat sommig verlan
gen niet te stillen is, dat sommige wen
sen nu eenmaal niet uitkomen, ook al
spreek je ze niet uit. Want vroeger be
staat niet meer, voor opa niet en ook
niet voor Mathijs: Gracie is dood en
papa komt niet meer terug. Waarom?
"Er gebeuren dingen en we weten niet
waarom".
Toch is de Tijger geen somber boek.
Mijn kind van 10 genoot enorm van Mat
hijs' reis en had mét Mathijs met opa
hoopjes lol. En bovendien is Indonesië
een land dat - in Paula Gomes' optiek -
toch wel een paar antwoorden in petto
heeft, al zijn die dan niet van de soort
waarop Mathijs (of opa) had gehoopt.
Zo leert Mathijs (het verhaal van) de
gogor kennen, de aap die door de an
dere apen is aangewezen als offerdier
voor de tijger. De slimme gogor weet de
tijger steeds weer te ontvluchten maar
hij vereenzaamt, want terug gaan naar de
groep kan hij ook niet.
Mathijs hoort ook over de eenzame vis
ser van het Toba-meer.
En aan de voet van de Tangkuban Perahu
vertelt opa het verhaal van prinses
Dayang Sombi die de goden gehoor
zaamt, haar man verliest en haar zoon
van zich af moet stoten.
Waarom? Is het waar? Niemand weet
het. En toch wordt het verteld. Toch ge
beurt het. Offers voor de goden of voor
de tijger. Maar niet noodzakelijk slacht
offers!
De vulkaan spuwt vuur al is hij geen
mens meer; de visser zoekt, al heeft hij
verdriet en gogor overleeft, al is dat bui
ten de groep die hem verstoten heeft.
De verhalen maken Mathijs verdrietig
maar ze troosten hem ook. Aan het eind
van de reis weten Mathijs en opa: een
tijger kun je niet opeten, dat is groot
spraak. Maar je kunt wel aan hem ont
snappen.
Ik eet een tijger is geschreven door een
bijzondere Indische auteur. In een bij-
"Story of The Crazy Rockers, from the
original mastertapes", is een CD voor de
ware Indo-Rock freak en de Crazy
Rockers fans. Alle bekende nummers
(o.a. Carioca, Giddy Up, Highschool
Blues) van deze band staan er op en zijn
voorlopig aan de vergetelheid ontrukt.
De CD is te bestellen door overmaking
van 39,95 plus 3,25 porto op
postbankrekeningnr 15 69 279 tnv Ligt-
voet Grammofoonplaten, Kopermolen
42, 23 17 PB Leiden o.v.v. "CD Crazy
Rockers".
Twee dingen naar aanleiding van deze
CD. Ten eerste: Indo-Rock was Indo-
Rock. Een tijdperk. Een sfeer. Een stijl.
Wie dat alles heeft meegemaakt, zal
deze muziek altijd blijven koesteren.
Vanwege de herinnering, de jeugd. De
kwaliteit van de muziek is zeker niet pri
mair en zo zou het eigenlijk moeten blij
ven. Echter, je ontkomt er toch niet he
lemaal aan om een moderne geluids
drager als een CD ook objectief te be
luisteren en dan kan het zijn dat je in alle
EDY SERIESE
Ik eet een tijger door Paula
Gomes, uitgeverij Leopold Amster
dam, 1992, 92 pag., pb, 24,90.
Verkrijgbaar bij boekhandel Moesson.
eerlijkheid moet zeggen dat de muziek
soms weinig voorstelt. En dat omtrent
de kwaliteiten van de muzikanten meer
Dichtung dan Wahrheit bestaat. En die
constatering is dan het nadeel van
releases op CD. Maar aan de andere
kant: er zijn nummers uit die tijd die het
bepaald wèl verdienen om nog heel lang
beluisterd te worden.
Ten tweede dan, maar dit is een beetje
flauw: het circuit van de handel in de ori
ginele singles van Indo-bands begint door
de releases op CD danig te wankelen.
Het blijft aardig om als verzamelaar een
'eerste druk' te pakken te krijgen, maar
de noodzaak om grof geld neer te moe
ten tellen voor een bepaald nummer
komt gelukkig steeds meer te vervallen.
R.B.
The Crazy Rockers; linksvoor Eddy Chatelin,
(foto uit "Rockin' Ramona)
37