EEN STILLE WERKER
In 1958 schreef Henk Rath uit Tilburg een brief naar de plaatselijke afde
ling van de Katholieke Volkspartij, waarin hij verzocht om een gesprek
over zijn Indisch pensioen. Dat hij die brief had geschreven, was omdat
ook toen Indische mensen politici vroegen om hun belangen te behartigen.
En Henk Rath was overtuigd katholiek en meende in de KV.P. zijn poli
tieke thuis te hebben. Dat bleek een misvatting te zijn. Op 6 maart ont
ving hij het antwoord op zijn brief van de plaatselijke KVP-voorzitter en
het is "aardig" om delen daaruit hier te citeren
Als ik een vergelijking wil maken,
moet ik uitgaan van Uw omstandigheden
voorheen. En dan staat een ding vast, dat
U zonder meer van slechter naar beter
bent gekomen. Uit een land waar U niet
meer wilde leven, bent U naar het land
van vader gegaan. Van een betrekking bij
de fa. v.Leeuwarden in een steeds onrus
tiger land, bent U naar de Basis in Gilze
gegaan in een land waar recht en orde is,
en ook een eerlijke poging gedaan wordt
lusten en lasten van dit leven onder de
burgers met rechtvaardigheid te verde
len. De angst van en om Uw gezin heeft
plaats gemaakt voor het rustig wonen en
verkeren met mensen die meestal wel
vriendelijk willen zijn en behulpzaam.
Voor deze veranderingen hebt U per
soonlijke offers moeten brengen. Maar
voor zo ver die financieel zijn vast te
stellen zijn de offers die de Nederlandse
burger voor U heeft gebracht veel gro
ter.
Voor U werd namelijk betaald (U en Uw
gezin) door de Nederlandse staat een
bedrag van 9727,38. Hiervan moet U,
als ik goed ben ingelicht, maximaal
2.295,- terugbetalen.... maar in termijnen
van twee gulden per maand, zodat U
daar circa duizend maanden over kunt
doen, dat wil zeggen dat U dat nooit ge
heel zult kunnen doen, in verste verte
zelfs niet. Daarbij komt nog dat te zijner
tijd toch wel een streep door die reke
ning gehaald zal moeten worden, want
het incasseren van die twee gulden, gaat
praktisch op aan alle soorten
administratiekosten, want het loopt over
een heel stel schijven en dus zal men er
wel mee ophouden, over vijf of over tien
jaar. U zult, als het over tien jaar is, dan
van het hele bedrag dat voor U betaald
namelijk bijna tienduizend gulden totaal
240 gulden terug hebben betaald. Met de
rentestand van 1955, de tijd waarop het
geld beschikbaar werd gesteld, zoudt U
in die tien jaar 4.000 gulden rente heb
ben moeten betalen, als het geld geleend
was, in feite hebt U dan maar 240 be
taald. Ik weet wel, het is geen schenking,
maar ik kan U wel vertellen dat er
millioenen mensen in Nederland zijn die
elke schenking willen ruilen voor een
dergelijk afbetalingsstelsel. Nee het is
geen schenking, het is veel beter dan dat.
En daarom, ben ik ervan overtuigd dat
de Nederlandse belastingbetaler, naast
het door U gebrachte persoonlijke offer,
alles, maar dan ook alles gedaan heeft
wat redelijker wijze gedaan kon worden
om
1U een nieuw "vaderland" te geven,
2. U en vrijwel alle Nederlands-
Indonesische vluchtelingen e.d. in hun
nood tegemoet te komen"
Henk Rath was niet blij met dit ant
woord en liet dit de plaatselijke partij
bons ook weten. Ontmoedigd was hij
echter niet, integendeel. Hij ging gewoon
zélf zijn belangen behartigen en vooral
ook die van andere Indische mensen in
zijn omgeving. Zoals dat ging in de jaren
vijftig: Indische mensen ontmoetten el
kaar en vertelden over hun moeilijkhe
den. Geen geld voor schoolboeken, pen
sioenen, eenzaamheid, taal enz. En Henk
Rath is een mens die dat sociale in en
over zich heeft, waardoor anderen ver
trouwen in hem stellen. Vertrouwen dat
niet werd beschaamd, want thuis toog
Henk aan het werk. Hij schreef brieven
en verzoekschriften, hij pleegde tele
foontjes. Hij trok er met de fiets op uit
om mensen te bezoeken, hij legde con
tacten met instanties en kerken. Niet al
tijd had dat alles resultaat, maar soms
wel. Dan kon hij een familie geld geven
voor schoolboeken, dan kwam er een
ruimere woning, dan kwam er bezoek.
Dat sociale had Henk Rath in Indië al.
Met name op het gebied van kruiden
was hij erg actief. Door zijn werk als
tuinemployé op een onderneming en
door het lezen van allerlei boeken kreeg
hij steeds meer kennis van kruiden en
hun toepassingen. Die kennis kwam
vooral ook van pas in en vlak na de oor
log toen medicijnen schaars waren. Ve
len, vooral onder de Indonesische bevol
king, heeft Henk Rath kunnen helpen.
Dat helpen deed hij ook in de jaren na
de soevereiniteitsoverdracht toen veel
Indische mensen die in Indonesië waren
gebleven maatschappelijk afgleden en be
hoeftig werden. Henk werkte toen bij de
Nederlandse
Militaire Missie
en in zijn vrije
tijd zamelde hij
geld en goede
ren in om die
onder de ar
men te verde
len.
Op I januari
1954 werd
Henk Rath ge
arresteerd we
gens ver
meende activi
teiten tegen de Indonesische staat. Dat
was in de tijd van de processen tegen
Jungschlager, Schmidt en anderen. Twee
jaren heeft hij vastgezeten. Zijn vrouw
en kinderen waren inmiddels naar Ne
derland vertrokken en daarheen volgde
hij hen in 1955. Tilburg werd zijn woon
plaats en daar ontmoette hij andere
Indische mensen.
En op I september 1959 richtte Henk
Rath samen met anderen de
Ontspanningsvereniging voor
Gerepatrieerden "De Trippelaars" op.
Geen spannende naam voorwaar, maar
wel een die gewoon aangaf wat de doel
stelling was: het maken van tripjes om
zodoende nieuwe ervaringen op te doen
ter bevordering van de integratie en om
de onderlinge band en saamhorigheid te
versterken. De oprichters waren overi
gens zo slim om de vereniging niet te be
lasten met statuten en een bestuur. Dat
alles zou toch maar leiden tot eindeloos
gepraat in plaats van daden. Henk Rath
werd gewoon aangewezen als dé man
van de club en die verantwoordelijkheid
heeft hij gedragen. Vele, vele malen heeft
hij tripjes, reizen en bedevaarten georga
niseerd en voor alle deelnemers zijn dat
onvergetelijke dagen geworden. En nu,
1992, hoopt Henk Rath maar één ding:
dat er een serieus iets of iemand zal ko
men die "De Trippelaars" kan en wil
overnemen. De vereniging bestaat nog
steeds en het mag toch niet zo zijn dat
deze vereniging straks met hem ter ziele
gaat.
Henk Rath werd op 10 mei 1917 in
Piroe op Ambon geboren. Hij heeft een
bewogen leven gehad. Als hij daarover
vertelt, besef je hoezeer (Indische) jon
geren in veel opzichten in Nederland ei
genlijk alleen maar in de watten hebben
gelegen en nog steeds liggen.
Het voorgaande is niet het verhaal van
Henk Rath, maar slechts een schets van
een eenvoudig man met een hart voor
zijn medemensen. Een Indischman in de
provincie, een stille WERKER.
RALPH BOEKHOLT
Henk Rath
9