OP UW GEZONDHEID
im
door J.A. Stolk, huisarts
DJAMOE
Volgens het Indonesisch-Nederlands
woordenboek van Prof. Dr. A. Teeuw is
de betekenis, lees vertaling, van het
woord 'djamoe' in het Nederlands in de
eerste plaats 'gast'. Berdjamoe betekent
'gasten hebben' en memperdjamoe heeft
de betekenis van 'onthalen'. De gast en
al die andere gasten - vrienden, die je
onthaalt op gezondheid en voorspoed
met veel blijheid in hoofd en hart. Al die
goede zaken kunnen wij de mensen,
onze vrienden, onze gasten geven door
de djamoe. Door de kruiden uit dat
door de natuur gezegende land. Het
land van de tienduizend dingen. Het land
Indonesië. De warmte van de zon, het
eeuwige groen van bomen, planten,
struiken en de schitterende maanver-
lichte nachten, het is een deel van het
denken en van de filosofie, die de men
sen die daar wonen, liefhebben en wer
ken, hebben over het leven. De filosofie,
de essentie van het denken, achter de
Indonesische kruidengeneeskunst wordt
mede bepaald door traditie, gezondheid
en cultuur van het volk, maar ook en
misschien vooral door de omgeving
waarin zo'n volk leeft. De interactie, de
symbiose van het levend organisme en
de omgeving waarin het leeft en waar
door het kan leven.
Ik schreef en noemde de Indonesische
phytotherapie, de kruidentherapie een
geneeskunst en ik kan ook niet anders
omdat alle kennis en kunde van die
wetenschap tot kunst is verheven.
Kennis en kunde zeker, maar de ware
kunst is in het gebruik ervan. Het geloof
heeft geen wortels in die geneeskunst.
Het geloof lijkt mij meer een 'steun in
de rug' en zo is dat ook in onze
Westeuropese wetenschappelijke
arbeid. Het zijn vooral de dagelijkse din
gen in het leven, die goed zijn voor dat
leven. Die 'gewone dingen' worden voor
lief genomen en worden vergeten wan
neer bij ziekte en kommer deze juist
nodig zijn en voor hulp en genezing
moeten worden toegepast. Die gewone
dingen van alledag zijn de krachten, die
helpen bij genezing maar vooral, die hel-
34
pen te voorkomen dat wij ziek kunnen
worden. Er is een Engels gezegde, die
het hierboven geschrevene in één regel
samenvat en onderschrijft: Early to bed
and early to rise makes a man healthy,
wealthy and wise. We zouden het nog
kunnen aanvullen met leef een geregeld
leven en wees matig.
Een ziek mens lijdt. Een ziek mens heeft
pijn, is verdrietig en gaat tenslotte ten
gronde aan al die kommer en kwel.
Toch is dat alles een deel van het leven,
het hoort er allemaal bij, ook het ster
ven. Ziekte en pijn moeten bestreden
worden, maar er moet ook mee wor
den geleefd, zo goed en zo kwaad als
het kan en het moet zo lang als mogelijk
is, worden verdragen en dragelijk wor
den gemaakt. Het geven van djamoe aan
een zieke is niet enkel het geven van
medicijn. Wellicht wel in de betekenis
van ziekte- en pijnbestrijding, maar het is
tevens het geven van hoop en nieuwe
kracht. Er is een andere uitleg voor ziek
te en pijn dan die van het Europese den
ken. In de leer van djamoe-djamoe is
een anatomische of fysiologische of bio
logische explicatie, een anachronisme. Er
is alleen en in de eerste plaats de mens
en die is tijd- en tijdenloos. De ongeluk
kige en zieke mens heeft de pijn in de
ziel en in het lichaam. Beide moet nieu
we kracht worden gegeven. Ziekte- en
pijnbestrijding is volgens de opvattingen
van de Indonesische kruidengeneeskunst
het paard achter de wagen spannen. Het
voorkomen ervan, dat is de ware
geneeskunst. De preventieve geneeskun
de is in de laatste decennia een steeds
grotere plaats in gaan nemen in de uit
oefening van de geneeskunde in zijn
algemeenheid en in zijn totaliteit. Ja, ja
dan praten wij dus over de zogenaamde
reguliere geneeskunde van de zoge
naamde diplome-artsen. Dat is goed
voor de mensen zeggen ze dan. En zij
spreken ook over het kruidenvrouwtje
of de wonderdokter of hebben het over
kwakzalvers. Die badinerende priet
praat moet wellicht verbergen, dat die
zogenaamde wonderdokters met hun
kruidenkennis, die reguliere artsen
decennia lang zijn vóór geweest in die
simpele wetenschap dat voorkomen
beter is dan genezen. Voorkomen, voor
al voorkomen en bestrijden van ziekte,
dat is de ware geneeskunst.
Wat ik u hierover in dit artikel kan ver
tellen is uiterst beperkt, maar ik hoop u
toch een paar dingen te zeggen waar u
altijd wat aan heeft. Gemakkelijk gezond
blijven, de eenvoud zelve en heel prak
tisch in het gebruik.
Awèt betekent in het Indonesisch duur
zaam of lang houdbaar. Moedah heeft de
betekenis van jong zijn. Awèt moedah is
de uitdrukking voor het duurzaam jong
blijven. Na een goede en vaak copieuze
maaltijd wordt wat zoetigheid gepresen
teerd. Ook in de Europese cultuur is dat
gebruikelijk geworden. In de cultuur van
'het oude Indië' en in die van het jonge
Indonesië is dat reeds generaties lang
traditie. Awèt moedah, na het eten,
opdat wij lang jong en gezond mogen
blijven. Het zoet van de honing als awèt
moedah is één toepassing van de honing,
elke ochtend I a 2 flinke theelepels
honing bij het ontbijt of 'zomaar', omdat
het een lekkere bron van nieuwe ener
gie is.
Maar de honing kent vele, vele gebruiks
mogelijkheden. In de honing schuilt veel
energie, veel kracht, zegt de kruidenken
ner uit Indonesië. Het is de gebundelde
energie van al die werkbijen, die nodig
waren om de honing te verzamelen. De
pracht en de schoonheid van de bloe
men geeft aan die kracht een bepaalde
dimensie, van het bijna goddelijke zou je
kunnen zeggen. De poëzie is de kruiden
genezer niet vreemd. De gevoelspoëzie,
de lyriek van het vak is ook terug te vin
den in de meer zakelijke opstelling,
welke steeds wordt herhaald: Blijf jong
en krachtig op elke leeftijd. Blijf van
lichaam en geest gezond. Nooit ziek.
Geen pijn. De krachten, die dat mogelijk
maken zijn reeds van ons. Die krachten
moeten onderhouden worden, zij moe
ten gekoesterd worden, versterkt wor
den, maar vooral gebruikt worden.
Gezond zijn en gezond blijven vergt veel
energie.
In Arabische landen en in de landen van
Zuid-Oost Azië zegt men dat dagelijks
gebruik van honing, het maakt niet uit
hoe of wanneer of welke 'soort' honing,
het moet wel natuurlijke honing
(madoe) zijn, wordt gebruikt, een
gezond leven tot op hoge leeftijd moge
lijk maakt. Specifiek voor Indonesië, Java
in het bijzonder, is het gebruik van
honing met beras kentjoer en djeroek
nipis, dit om de kracht en de energie van
de honing te verhogen. De beras (dit is
