GELEZEN.
Eelt
PRESENTEREN
Een jongetje op blote voeten
,K'- - "BA CSTAGE
KONINGINNEDAG 30 APRIL A.S.
ROCK ROLL
of the 90's
met: Andy Tielman
16
Het lezen van een kampverhaal of -boek
geeft mij altijd het onaangename gevoel
van schuld dat ik een buitenkamper ben
geweest. Dat ik de oorlog gemist heb,
lekker buiten schot. Als iemand tegen
me zegt: "Je hebt geboft", krimp ik in
elkaar van schaamte. Welk boek ik over
het leven buiten het kamp ook zou
schrijven, ik zou geen ellende kunnen
verzinnen die het haalt bij wat in het
kamp gebeurde.
Waarom worden kampboeken geschre
ven? Een kreet om erkenning, herken
ning, begrip en vooral meevoelen, al is
het ook om iets dat een halve eeuw ge
leden gebeurde. Gerenommeerde
auteurs als Paula Gomes, Beb Vuyk,
Mischa de Vreede, Margaretha Ferguson,
Jeroen Brouwers om maar een paar te
noemen, maakten er bovendien nog
kamp-literatuur van en bevestigden
daarmee de Grote Waarheid van het
kampleed.
Bij één boek is dat nooit het geval ge
weest: 'Setenga mati' van Eliza Thomson,
een verhaal dat nu ik het weer herlees,
toch wel krakkemikkig in elkaar zit,
maar dat is juist het geloofwaardige
ervan. Het is namelijk de kamptijd beke
ken door de ogen van een tienertje.
Een jaar of tien geleden kreeg ik een
manuscript in handen van een zekere
Jelle Folkeringa. Nooit van gehoord. Al
lezend trof mij de opzet, het volkomen
pretentieloze 'opstel' over de komst van
de Japanners in Palembang waar dat jon
getje van zes met zijn ouders woonde.
Het ging eigenlijk helemaal niet over de
oorlog - wat weet een kind in die televi-
sieloze tijd over oorlog - maar over de
dingen die hij zag en voelde en kon
begrijpen. Een goed manuscript? Er man
keerde toch wat aan, hier en daar werd
het kind de volwassen schrijver, zag hij
meer en anders dan dat kleine kereltje.
Folkeringa herschreef en herschreef. En
de vorige maand kwam tot mijn grote
verrassing 'Eelt' toch bij Uitgeverij Con
serve (die een lange lijst van Indische
titels en heruitgaven heeft) van de pers.
1942. Soengei Gerong en Pladjoe staan
in brand, Palembang valt. Een gezin,
zoals duizenden, valt uit elkaar, vader
geïnterneerd, moeder met zoontje Bob
w&méfetó i -
Bij de presentatie van 'Eelt' ontving
J.J. Voskuil (auteur van 'Bij nader
inzien') uit handen van Jelle Folkeringa
(links) een exemplaar van het nieuwe
boek. Voskuil sprak hierbij zijn grote
waardering uit.
van zes en baby Tjerk van twee maand
jes naar een kamp. Op een dag raken de
versleten zooltjes van Bobs schoenen
los. Repareren gaat niet meer. "We
maken er kleppers van", zegt moeder.
"Ik trek ze alleen aan als ik naar de WC
ga", zegt Bob. "Je mag geen wondjes
krijgen", zegt moeder. "Er zijn geen
medicijnen en geen dokter!" "Er komt
toch wel eelt onder", zegt
Bob. Hij loopt liever op
blote voeten. Eelt, een van
zelf groeiende weerstand,
bescherming, misschien ook
gevoelloosheid die nu goed
van pas komt. Maar Bob is
niet ongevoelig voor wat er
om hem heen gebeurt. Hij
neemt waar, verwerkt op
zijn manier wat er te ver
werken valt in dat kamp.
Folkeringa laat zich nergens
verleiden tot het beschrijven
van impressies of emoties
van een volwassene, hij blijft
het jongetje van zes. Maar hij
groeit ook mee in de ver
standelijke ontwikkeling van
het kind, dat zich uit, in de
betrokkenheid tot wat er
gebeurt, bezorgdheid om zijn
moeder (een geweldig
mens!), zijn broertje.
gebruikt, zo minutieus volgt Folkeringa
elke beweging, elke situatie van en om
de kleine Bob. Zijn woordkeuze is soms
stijf en niet toereikend, nergens wordt
het literatuur, blijft het een 'home-
movie' met veel liefde voor details
gemaakt. Geestig ook. Tijdens een
transport overzee overlijdt een zieke
vrouw. Haar lijk wordt overboord
gezet. Later bij een telling consternatie
bij de Jap. Aantal blijkt niet te kloppen.
"Misschien heeft hij vergeten dat die
mevrouw in zee is gegooid", zegt Bob.
Angst, verdriet, vrolijkheid, honger het
is er allemaal, moeder ziek, baby ziek,
worden beter. De grote steun, de
vader, mist Bob, maar nooit het ver
trouwen dat hij er is, ergens. Stapje
voor stapje komt alles terecht en Bob
weer in het leven met schoenen en kou
sen. Tegen die tijd schilfert het eelt van
zijn voeten vanzelf af en trekt hij zelf de
laatste resten af. De bescherming tegen
scherpe stenen, heet zand en andere
pijnlijke zaken is niet meer nodig.
Grandioos gevonden symboliek. Een
kampverhaal en toch weer niet.
Gelukkig.
LD
Eelt door Jelle Folkeringa
Uitgeverij Conserve
223 pag - paperback - prijs f 34,90
Verkrijgbaar bij Boekhandel
Moesson
De schrijver heeft gelukkig
niet gekozen voor de ik
vorm, het gaf hem de ruimte
om afstand te scheppen,
soms een loep, soms een
verrekijker te gebruiken.
Alsof hij een scanner heeft
Product ion Promotion Agency
ZAAL
/PA BEHOEF/
I OOST e bh o mi
Franky Franken (ex-Javalins
The Timebreakers
The Black Dynamites
Willy His Giants
and Gigi Cale
The Crazy Rockers
Franky Hart NADA
Get You
Chris Watson
(De Belgische Jerry Lee Lewis)
The Hell Cats
SHADY
The Rockin' Teens
Franky The Magnificant Five
The Jumping Juke-Boxes
Kaarten a 35,= p.p. na 1 april verkrijgbaar bij alle
Free Record Shops in heel Nederlana op=op
013.
369476
Va 00 OOR
0\ 00 OOR
