Bali aanwezig zijn. In brieven aan zijn
vrouw in Nederland beschrijft hij de ver
schrikkingen van het bombardement op
Badung en de ongelijke krijgstocht die zal
eindigen in een puputan, d.w.z. een strijd
tot het einde, waarbij het gehele hof van
Badung, vrouwen en kinderen incluis, ge
kleed in rituele kleding, zelfmoord pleegt in
front van verbijsterde Nederlandse solda
ten. Het Friese gezegde "Liever dood dan
slaaf" blijkt ook de Balische vorsten goed
te passen.
Later zal hij als ooggetuige verslag doen in
de Nederlandse pers van zijn oorlogserva
ringen. Er worden kamervragen gesteld en
mede door zijn berichten krijgt Bali een
speciale behandeling binnen het Indische
deel van het Koninkrijk.
Bali dient zoveel mogelijk in ongerepte
staat behouden te blijven.
Een wapenfeit van Nieuwenkamp zelf is
bijvoorbeeld het redden van de deuren van
de puri (paleis) van Badung die de soldaten
als brug voor zwaar transport wilden ge
bruiken. Deze deuren waren prachtig be
werkt en ze zijn door hem naar Holland
getransporteerd en bevinden zich thans te
Leiden. In familiebezit van Nieuwenkam-
pen zijn nog steeds twee houten vergulde
leeuwtjes, die deel uitmaakten van de
draagstoel van de vorst van Badung, die
daarin gezeten op weg ging naar zijn tra
gisch einde.
Nog voor de veldtocht was afgelopen, is
Nieuwenkamp al weer op weg om te teke
nen en te ontdekken. Hij reist met twee
dragers via Kapal en Marga langs het
Bratanmeer naar Boeleleng geheel door
vijandig gebied. Hij zegt weinig vijandigs
van de bevolking te bespeuren.
Tot zijn verbazing, maar ook grote trots
blijkt hijzelf met zijn fiets en al vereeuwigd
te zijn.
In Kubutambahan, Noord Bali staat nu nog
het tempelreliëf waarop hij voorkomt, ge
zeten op zijn fiets! Zo groot was de indruk
die hij er mee maakte.
Nieuwenkamp als fietsend kunstenaar, afge
beeld in 1904 in de tempel van Kubutambahan.
De landing van de Hollandse troepen te Sanur' door Nieuwenkamp getekend en afgedrukt in zijn
boek 'Bali en Lombok', rechts de vloot, links staat nu het Bali Beach Hotel.
Thans kan men daar dat reliëf nog zien, al
is het veranderd, want de grote aardbeving
in 1918 beschadigde ook deze tempel.
Omdat de kunstenaar die het beschadigde
reliëf repareerde ook nog nooit een fiets
had gezien, wijzigde hij de voorstelling
naar eigen inzicht en is o.a. het achterwiel
veranderd in een bloem.
Dit reliëf wordt nu in bijna elke reisgids
over Bali afgebeeld.
Ruim een maand na de landing van het
leger is hij in Pedjeng en meet de grote
bronzen trom op, ook wel de 'Maan van
Pedjeng' genoemd. Deze bevindt zich daar
in een van de oudste tempels van Bali. De
tekeningen ervan zijn zo precies dat ze nu
nog steeds worden gekopieerd.
Om dat huzarenstukje uit te voeren was
een grote hoeveelheid lef en tegenwoor
digheid van geest nodig, want aanraking
van de trom was de doodstraf waard.
Nieuwenkamp kon kennelijk als hij dat
nodig vond zeer autoritair optreden en snel
handelen.
Op een soortgelijke wijze heeft hij ook het
beeld nagetekend dat verborgen is in de
tempel van Trunjan bij het Batur-meer. De
toegang daartoe is ook tot op heden verbo
den voor vreemdelingen. Beide tekeningen
publiceert hij later in zijn boek 'Bali en
Lombok'.
Tesamen met dr. Thieme beklimt hij de top
van de vulkaan de Batur. De groep Baliërs
die uit nieuwsgierigheid een eindje meeliep
keek toe vanuit de verte hoe de krater
beklommen werd. Maar men ging terug
naar huis in de veronderstelling dat beide
mannen door de vulkaan gedood waren.
Nieuwenkamp tekende ook de Baturtempel,
een van de belangrijkste tempels van Bali,
die enige jaren later door een uitbarsting
van de gelijknamige vulkaan zal worden
verzwolgen.
Nieuwenkamp had ook een grote belang
stelling voor weeftechnieken en zo ont
dekte hij het bestaan van de dubbel ge-
ikatte doeken die in Tenganan worden
gemaakt. Hij zal die werkwijze uitgebreid
beschrijven in zijn boek, 'Bali en Lombok',
dat het eerste standaardwerk over de in
heemse Balische kunst en cultuur wordt.
Wordt vervolgd.
Een deel van een der deuren van de puri van
Badung, nagetekend door Nieuwenkamp.
19
