BRIEVEN
OVER...
Twee zijden van een water
scheiding
Japan maakt Romusha 'film
Wij willen een huis
In Moesson no.6 van 15 december 1992
heeft Edy Seriese een kritiek geschreven
op het onlangs uitgekomen boek van Elien
Utrecht 'Twee zijden van een waterschei
ding'. Deze kritiek verbaasde mij ten zeer
ste na alle goede beoordelingen die ik ero
ver las. Zelf vond ik het boek uitermate
boeiend geschreven. Het geeft een uitste
kend beeld van twee tijdperken in
Indonesië, namelijk Eliens 'koloniale' jeugd
vóór de oorlog en haar leven als 'warga
negara' na de onafhankelijkheidsverklaring
waarin zij met haar man Ernst intens bezig
was met de opbouw van het land van hun
jeugd, door een groot idealisme gedreven.
Elien tipt inderdaad zo nu en dan persoon
lijke verhoudingen aan zonder deze verder
uit te diepen. Ze beschrijft ook niet uitge
breid haar gevoelens toen ze koos voor
het Indonesische staatsburgerschap, niet in
hoeverre ze zich Nederlands of Indisch
voelde na haar besluit. Maar m.i. zijn die
onderwerpen ook niet relevant in dit
boek.
Ik denk dat Edy Seriese bepaalde verwach
tingen van het boek had, die ze er niet in
vond en daarom teleurgesteld was.
Blijkbaar had zij een breder - uitgemeten -
analyse willen zien van het gevoel van
'Indische zijn'. Maar Elien Utrecht had haar
eigen bedoeling met haar document en
naar mijn mening is ze er uitstekend in
geslaagd haar lezers deelgenoot te maken
van haar belevenissen vóór, tijdens en na
de oorlog, zonder zich te verliezen in ein
deloze beschouwingen over onderwerpen,
die op zichzelf heel interessant zijn, maar
in dit boek niet thuis horen.
MW. E.C. NIJSEN
In het Indonesisch Nieuws (15 maart
1993) las ik over de 'tetanus epidemie' die
plaats heeft gevonden gedurende de oor
log op Java. Voor mij was dit de eerste
officiële annonce van dit zo droevig gebeu
ren. Hoewel niets nieuws voor mij per
soonlijk, het zal velen uit Indië onbekend
zijn. In feite komt het er op neer dat een
aantal Romushas overleden aan een vacci
natie tegen tetanus. Dit vaccineren van
Romushas gebeurde op Java als voorberei
ding op hun transport naar buitengebieden
om daar als slaven te werken voor het
Japanse ideaal.
Naar mijn beste weten was dit verontrei
nigd vaccin bereid in één of meer labora
toria in het bezette Indonesië. Het is mij
niet bekend hoeveel Romushas hieraan
overleden zijn.
Waarom, vraag ik mezelf af, heeft de
Japanse Broadcasting Corporation het idee
gekregen om over dit onderwerp een
documentaire te maken. Zullen ze bereid
zijn om te melden wat er in deze affaire
gebeurd is achter de schermen met de
'getuige-deskundigen'? Van de artsen die
uit de kampen werden gehaald om hun
opinie te geven in deze zaak en om die
reden zes maanden als gevangenen wer
den behandeld door de Kempetai in
Batavia? Mijn vader Dr. W.K.Mertens,
voormalig directeur van het Eykman
Instituut in Batavia was één van hen. Hij
overleed enige dagen na zijn terugkomst in
het Tjimahikamp. Zij die verantwoordelijk
waren voor het verontreinigde vaccin, zijn
onthoofd. Zo is mij verteld. Zal de Japanse
Broadcasting Corporation de moed heb
ben om te vertellen wat er echt gebeurd is
toen?? Wij vragen ons af.
GUUS MERTENS MD, FRCP (C)
Ik zou graag willen reageren op het artikel
van R.A.M.A. in Moesson van 15 mei 1993
"Wij willen een huis...wij willen een huis"
Tot voor zomer 1991 heb ik persoonlijk
nooit geweten dat er een Indisch
Cultureel Centrum zou komen. Ik vernam
dit op de Pasar Gambir, zomer 1991 dus.
Dat is mooi, dacht ik. Ik heb toch wel wat
Indische kennissen, kleine en grotere
boengs, maar men kende het niet of heel
erg veel bekendheid heeft men er niet aan
gegeven volgens mij. Ook bij Indische ver
enigingen is dit niet erg bekend. Men las
Moesson wel doch ICC was niet erg
bekend. Jammer...jammer! In het Pasar
krantje heb ik ook gelezen dat er nog I
miljoen nodig is. Ik heb een mogelijkheid,
misschien, om op een snellere manier aan
het resterende bedrag te komen. Als de
heer E. Schenkhuizen eens alle Kamers van
Koophandel zou opbellen of aanschrijven
en van alle Indische verenigingen incluis
hun adres kan verkrijgen en deze vereni
gingen het probleem voorlegt, promoten,
kunnen er wel eens voor de voorzitter
van het ICC positieve dingen uit de brie
ven rollen! Wat denkt u van benefiet
voorstellingen, feesten, muziek uitvoerin
gen. Ik zou het prachtig vinden als wij
Indo's ook een eigen Iets hebben en inder
daad niet het voortouw moeten nemen
t.o.v. andere groeperingen. Laat a.u.b. die
Gen. B.D. Huyzer maar eens zelf het voor
touw "trekken". Er zijn groeperingen in
deze Nederlandse samenleving die nooit
of nagenoeg nooit aan opofferingen heb
ben gedaan zoals wij. Familie, vaders,
broers zijn door de u wel bekende oorlog
en bersiap tijd gestorven en wel voor de
Rood-Wit en Blauwe vlag. De tropen vol
keren die hr. Huyzer bedoelt zijn volgens
mijn bescheiden mening hier gekomen met
de gulden tekens in hun ogen. Kom...kom
Huyzer u moet wel weten dat wij hier
echt niet voor de lol kwamen. Wij
Indischen hebben voor onze verworven
heden zelf keihard gewerkt. Ondanks dis
criminatie in de jaren '50, hebben wij het
toch verdiend en gemaakt (nog niet hele
maal) vind ik.
Ik hoop dat de voorzitter het benodigde
bedrag verkrijgt en zelf misschien kan en
mag bepalen wie van de andere groepen
ook gebruik mogen maken van het ICC. Er
zal, als dit lukt, meer respect voor de
Indo-groep komen. U heeft gelijk dat wij
Indischen ons overal kunnen aanpassen
maar worden wij wel ook geaccepteerd?
Wanneer het ICC inderdaad door meer
dere groeperingen moet worden gebruikt
dan hoeft het voor mij ook niet meer. De
Hollander heeft ons dan eindelijk in de
hoek die hij ons zo graag wil zien, nl. de
hoek van de "Buitenlander". Zoals bij u
ook bekend zal zijn ziet de bevolking ons
nog steeds als ook min of meer "buiten
lander". Niet de overheid, die wil ons of
moet ons als Nederlander erkennen. De
gewone Nederlandse burger kan het
woord Indische Nederlander nog. steeds
niet door zijn keel (strot) krijgen. Speciaal
het woord Nederlander komt er niet uit.
Hij komt heel beleefd knikkend tot het
woordje Indisch, maar krijgt dan meestal
een soort ademhalingsprobleem. Dit heb
ik vaak meegemaakt bij mijn collegae op
kantoor. Vreemde zaak vind ik. Hij is en
blijft een tani dus goblok! Conservatief
zegt men het netjes.
Inderdaad gaat de Indo niet aan de bel
trekken of staken en de boel saboteren als
hij iets wil bereiken. Maar ik ken groepe
ringen die zo hard, te hard, aan de weg
timmeren zodat het asfalt aan barrels, flin
ters gaat en dus ook de goodwill van de
Blanda's. Voor de beltrekkers geldt het
zelfde. Vooral met deze recessie op komst
trekken ze tali-pasar gauw stuk. Dus dat is
ook niet goed.
Wat de eerste generatie betreft, daar
hoor ik bij. Als wij toen al in de jaren '50
en '60 op onze rechten gingen staan en
met geweld dit hadden geforceerd kan ik u
wel vertellen dat mijn kinderen het nu niet
zo gemakkelijk hadden. Ook niet die van
alle andere Indischen. Repercussies zou
den het gevolg zijn! Nee, die kat van Hr.
Schenkhuizen heeft de Iste generatie niet
verdiend. Wij hebben het gewoon juist
ingeschat dat de tijd toen niet rijp was.
Maar wat let de Hr. Schenkhuizen dan om
samen met die I ste generatie de steken
die toen waren gevallen, op te halen en te
corrigeren?
Ik wil hierbij nog even duidelijk maken dat
ik geen intolerante figuur ben, maar mis
schien wat cynisch.
Wat het identiteitsverlies betreft, wel,
Indo's zijn door hun integratie individualist
geworden. Prachtig, maar als ze in de spie
gel kijken, blijkt het vaak niet echt te zijn.
Dit komt omdat men geen Hollander is en
het ook nooit kan worden. Je denkt
Hollands om in dit land te overleven. Je
had geen tijd voor onze eigen waarden en
hebt steeds minder contact met je landge
noten. Gevolg: eenzaam voelen, en niet
meer weten wat en wie je bent.
J. GROHÉ
4
