De geschiedenis van de Indonesische
Archipel in jaartallen
samengesteld door Charles Manders
In deze aflevering komen achtereenvolgens ter spra
ke: de periode van de staatkundige hervormingen
instelling van de Volksraad 1916, Grondwetsherzie
ning 1922, Wet op de Indische Bestuurshervorming
1922 en Wet op de Staatsinrichting van Nederlands-
Indië 1925), de ontwikkeling van de Indonesische
nationalistische beweging en de gevolgen van de
economische wereldcrisis voor Nederlands-Indië
1916
Graaf Van Limburg Stirum G.G. 1916-1921
Opstand in Djambi (Zuid-Sumatra) vindt plaats, mede onder
invloed van de Sarekat Abang Rode Vereniging).
Minister Pleijte van koloniën brengt een wet tot stand waarbij
de Volksraad wordt ingesteld als vertegenwoordigend lichaam
voor geheel Nederlands-Indië. Deze Volksraad had aanvanke
lijk alleen een adviserende bevoegdheid.
1918
G.G. Van Limburg Stirum opent op 18 mei de eerste zitting
van de Volksraad.
1919
Oprichting van het Indo-Europees Verbond (IEV). Het doel is
de positie van de Indo-Europeanen te bevorderen. Onder lei
ding van Zaalberg, mr Enthoven en De Hoog groeit het IEV uit
tot de grootste organisatie van Europeanen in Indië. In 1922
wordt de IEV kweekschool in Bandoeng opgericht. Vele ande
re instellingen op onderwijskundig en maatschappelijk gebied,
waaronder landbouwkolonies, komen op initiatief van het IEV
tot stand. In die periode ontstaan ook andere Europese partij
en: Politiek-Economische Bond, Nederlands-Indische Vrijzin
nige Bond (toegankelijk voor alle landaarden, associatie
gedachte), Indische Sociaal Democratische Partij, Indische
Katholieke Partij en de Christelijke Staatkundige Partij.
Het IEV is in 1940 met acht leden, de grootste fractie in de
Volksraad.
1920
De Technische Hogeschool in Bandoeng wordt opgericht.
1922
Mr Fock G.G. (1921-1926)
In 1922 komt een Grondwetsherziening tot stond. Het woord
'koloniën' verdwijnt uit de Grondwet. Artikel I noemt
Nederlands-Indië nu met name naast Nederland.
Er komt een regeling waarin de 'inwendige' aangelegenheden
in de toekomst overgelaten zullen worden aan in Indië geves
tigde instanties.
De Wet op de Indische Bestuurshervorming van minister De
Graaff wordt aangenomen. Deze behelst voortzetting van de
Decentralisatiewet van 1903. Java wordt verdeeld in de pro
vincies West-, Midden- en Oost-Java. Provincies, stadsgemeen
ten en regentschappen krijgen een raad. Op de overige eilan
den worden groepsgemeenschappen ingesteld: Minangkabau
1938), Bandjar 1938), Palembang 1941In 1938 worden de
buitengewesten verdeeld in drie grote gouvernementen:
Sumatra, Borneo en de Grote Oost.
Indonesische studenten in Nederland richten de Perhimpoe-
nan Indonesia (Indonesische Vereniging) op, met als doel een
onafhankelijk Indonesië. Een van de oprichters is Mohammed
Hatta.
1923
Er komt een scheuring in de Sarekat Islam. Hierdoor ontstaat
de Partai Sarekat Islam Indonesia (PSII) onder leiding van Hadji
Agoes Salim. Deze partij legt de nadruk op Islam.
Communistisch gezinden van de vroegere Sarekat Islam sluiten
zich aan bij de PKI (Perserikatan Komminis Indonesia) die
onder leiding staat van Semaun en Tan Malakka.
De PKI initieert een spoorwegstaking, die mislukt door het
optreden van de regering. Na deze gebeurtenis wordt Semaun
geïnterneerd.
1924
Oprichting van de Rechtshogeschool in Batavia, in 1940 uitge
breid met een literaire faculteit.
De eerste Nederland-lndië vlucht (Van der Hoop, Van Weer
den Poelman en Van den Broeke) vindt plaats.
1925
Wet op de Staatsinrichting van Nederlands-Indië wordt uitge
vaardigd. D.i. de uitwerking van de Grondwetsherziening van
1922. De Volksraad krijgt een mede-wetgevende bevoegdheid.
Deze bevoegdheid lag voorheen bij de Raad van Indië die vanaf
dat moment een adviserend lichaam wordt.
De Volksraad krijgt in 1926 een niet-Europese meerderheid.
De Raad van Indië krijgt twee Indonesische leden.
1926
Jhr. De Graeff G.G. 1926-193 I
Er ontstaan ongeregeldheden in Bantam en het postkantoor in
Batavia wordt bezet. Door snel militair optreden worden deze
ongeregeldheden bedwongen. Leidende figuren worden in
Boven Digoel in Nieuw Guinea geïnterneerd. Het gevolg is dat
de PKI verboden wordt.
30
