Spatodia Campanulata
Spuitjesbloem
Kacret kakcretan en Sepatu diat
Familie: Bignonaceae Trompetachtigen
De Spatodia komt oorspronkelijk uit West-Afrik.a; ze werd omstreeks
1787 door de Fransman Palisot Beauvois aan de goudkust ontdekt.
Er zijn maar twee soorten in Afrika bekend. Vanwege haar oranjerode
kleur ivordt ze daar 'tulpenboom'genoemd. In de tropen ziet men de
bomen in tuinen en parken. In de tropische natuur groeien deze bomen
langs randen van secundaire bossen, dat zijn nieuwe bossen die
ontstaan zijn na verwoesting van het oorspronkelijke bos.
1/ M
De rechte boom met haar lichtbruine
iets gegroefde maar verder gladde stam
kan een hoogte bereiken van 20 meter.
De mooie vele bloemen aan de top van
de donkergroene bladerkroon vallen
echt op. De bloemen gaan vroeg in de
ochtend open en bloeien ca. drie dagen.
De rijkste bloeitijd valt in Indonesië in
de maanden augustus tot oktober. De
kelkbladen zijn 7 cm lang en 8 cm breed.
Ze hebben drie meeldraden. De geo
pende bloemen staan in kransen rond
de bruine bloemknoppen. De gezamen
lijke bloemknoppen hebben de vorm
van een klauw van een beer. De groene
bloemkelk is van binnen oranjerood en
de vijfdelige eveneens oranjerode
bloemkroon heeft een goudgele gekrul
de rand. Ze hebben een bovenstandig
vruchtbeginsel. De ongeopende bloe
men scheiden aan de buitenkant van de
kelk en langs de bloemsteel honing af. Bij
het opengaan van de bloemen houdt de
honingafscheiding op. De bloemen wor
den bevrucht door honingzuigers zoals
kolibries. Vogels, op zoek naar honing
die de gezwollen bloemknoppen open
pikken, vliegen verschrikt weg. Wat
gebeurt er nl.: de onder druk staande
bloemknoppen spuiten met kracht een
vies ruikende vloeistof als een fonteintje
de lucht in (vandaar de naam 'spuitjes-
^•4 j
Bloemtros van Spatodia Panaculata
20
Spatodia bloem, blad en gevleugeld
zaadje
bloem'). Deze vieze vloeistof zit in een
holte tussen kelk en bloemkroon.
Kinderen gebruiken de bloemknoppen
om mee te spelen als waterpistooltjes.
Aan de grillige takken staan de bladeren,
die aan de bovenkant glimmend zijn en
aan de onderkant dofgroen. Ze zijn en
kelvoudig geveerd, elf of negen aan een
stengel, staan tegenover elkaar en zijn
ca. 5 bij 10 cm. De onderkant van de
jonge bladeren, vooral een de voet,
scheiden honing af. Als de bladeren vol
groeid zijn houdt de honingafscheiding
op-
De vruchten staan in trossen bijeen, zijn
zijdelings afgeplat en bevatten talrijke
zaden. Het zijn twee-kleppige zaaddozen
in de vorm van een omhoog gerichte
speerpunt en zijn ca. 25 cm lang. De
zaden hebben een doorzichtige vleugel
rand en zijn eetbaar.
De bloemen, bladeren en zaden worden
als medicijn gebruikt. Van het hout
maakt men ceremonie-trommels.
Vroeger werd gedacht dat de boom
behekst was en werd ze bij zwarte
magie gebruikt.
De wortels groeien vlak onder de
oppervlakte waardoor de bomen uitlo
pers kunnen krijgen, die zich op die
wijze vermeerderen en door zaden. De
bomen zijn te groot voor orangerieplan-
ten, maar in Nederland kunnen ze in
hoge serres groeien zoals in Burgers's
Bosch te Arnhem.
NETTY SELDER
