naar andere delen van de archipel waar
de voorzieningen en ontplooiingsmoge
lijkheden beter waren. De tak van Guus
van den Broeke verruilde Banda voor
Oost-Java. Een andere tak van Van den
Broeke bleef op Banda en hield het
hoofd boven water. Wim, die gebleven
is, heeft het niet makkelijk gehad. Na het
ontstaan van de Republiek Indonesia
werden alle Nederlandse bezittingen in
beslag genomen. Wim was intussen
Indonesisch staatsburger geworden en
na veel moeite en pijn erin geslaagd om
van de oorspronkelijke bezittingen een
klein gedeelte te behouden, waaronder
het perkeniershuis met een erf van ca.
I ha. en een perk van ca. I I ha. waarop
klapper en nootmuskaat groeien en
cengkehbomen.
En zo gebeurde het, dat Guus en zijn
familie anno 1992 per prauw de baai tus
sen Banda-Neira en het eiland Lonthor
oversteken en de perkenierswoning
naderen van Wim van den Boeke, de
allerlaatste perkenier van Banda. Zijn
plantagewoning ligt schitterend aan de
baai met aan de overkant de Gunung
Api en Banda-Neira waar ook het VOC-
fort 'Belgica' al van verre te zien is. Wim
is een bescheiden, zeer goedlachse man,
die grote gelijkenis vertoont met Chuck
Berry. Hij woont samen met zijn
Javaanse vrouw, een hoop honden en
een felgekleurde papegaai, in de eeu
wenoude perkenierswoning. Hij spreekt
uitstekend Nederlands. Achter zijn
woning liggen de graven van diverse Van
den Broeke's en daarachter de grote
plantage met nootmuskaatbomen, waar
van sommige al meer dan 200 jaar oud
zijn. Wim krijgt als laatste perkenier veel
bezoekers. Zelfs minister Pronk is
komen kijken.
De familie wordt (zoals iedereen trou
wens) volgens de Javaanse adat, zeer
gastvrij onthaald op een rijsttafel. Het is
onwezenlijk als je nadenkt over het feit
dat je hier staat op een plek 16.000 km
van Nederland waar je voorouders ooit
in 1600 begonnen zijn. Ruim drie eeu
wen geleden.
De gasten worden rondgeleid over het
eiland, en zij genieten van de schoonheid
en de vriendelijke bevolking. Overal
groeien weelderige bomen en struiken,
flamboyants, manggabomen, bougainville
en papaya. Guus, 78 jaar, die tot vlak na
de oorlog in Indië woonde en in
Nederland overkomt als een rustige,
bezadigde man, toont hier weer een
vitaliteit waar menig veertiger jaloers op
zou zijn. Hij kent alle planten en dier
soorten bij naam en houdt ervan om
met een simpele rugzak over een paadje
dwars door de sawahs te lopen.
Gewoon de
sfeer van
Indië opsnui
ven, genieten
van de wat
zoete lucht
die overal
vermengd
lijkt met de
geur van kre-
teks. Kijken
op een pasar
naar al die
mensen en
hun waren.
De kinder
tjes die per
manent lol in
alles lijken te
hebben en
de oudjes die nog proberen een kip of
wat mangga's aan je te slijten. Als zij
door de kampongs lopen en na een fikse
wandeling verhit zijn en wat moe, strij
ken zij bij een willekeurige woning neer.
De heer des huizes klimt spontaan in
een klapperboom en verwijdert met zijn
kapmes wat kokosnoten. De noten wor
den onthoofd, er wordt een glas onder
gehouden, vrouwlief komt met papaya's
en de dorst wordt gelest onder het toe
ziend oog van een hele horde kinderen.
Op Pulau Ay (een kleiner eiland van
deze archipel) treffen zij uiteindelijk de
allereerste perkeniers-plantage aan van
Paulus van den Broeke, die eind 17e
eeuw overleed en wiens graf daar nog is.
De plaatselijke dominee vertelt in zijn
kampong-woning hele verhalen over de
familie.
Op de zwart-wit gevlamde marmeren
plaat boven het graf van Paulus staat
heel duidelijk leesbaar:
Hier onder
Rust het Lighaam
van de heer Paulus van den Broeke,
In sijn leven out Burger
Luijtenant en Perkenier
Mitsgader Commissaris Der Klijne
Gerigtsaken
Ouderling der Kerken
Geboren Den 5e Meij 1694, Out Sijnde
60 Jaaren 7 maanden en 8 daagen.
Overleden Den I Ie December Ao 1754
Op Het Eijland In Banda Tot P. Ay.
Zijn Perkhuis heette 'Welvaren' en staat
er nog steeds. Vervallen en vergaan.
De eilanden zijn uniek, zij ademen een
volmaakte rust. Het stadje Banda-Neira
telt slechts 4 auto's en op het vliegveldje
kunnen alleen 'kisten' landen van maxi
maal 14 personen. Het beeld van de
eilanden die van elkaar gescheiden wor
den door een schitterende diepblauwe
Het perkeniershuis van Wim van den Broeke draagt al eeuwen de
naam Groot Waling.
baai vol koraalriffen, is een lust voor het
oog.
Tijdens alle tochtjes zijn vele verhalen
en anekdotes uit het verleden verteld;
de volgende wil Guus ons niet onthou
den.
Op het eiland Neira staat nog steeds de
Gouverneurswoning. Voor deze woning
stond vroeger het standbeeld van
Koning Willem III, die uitkeek over een
kleine pier, een huisje en bankjes, waar
op de heren perkeniers plaats namen
aan het einde van dag om hun dagelijkse
besognes te bespreken, waarbij de nodi
ge flessen drank werden genuttigd. Als
deze leeg waren, werden ze in zee
gegooid. Samen met een Banda-jongetje
heeft Guus een fles opgevist (heel wat
liggen er nog in de zanderige ondiepe
baai). Die blijkt afkomstig te zijn van de
firma 'Meijer' uit Amsterdam en dateert
uit de 19e eeuw. Het standbeeld van de
koning staat, onoverdekt op het achter
erf van het gouverneurshuis onder een
80 jaar oude manggaboom, weg te kwij
nen. Zou dat iets voor Bronbeek zijn??
Het afscheid valt zwaar voor Guus en
zijn familie. Voor hen het laatste paradijs
op aarde. Bij het zien van de regen op
Schiphol hoort hij in de verte de kreet
"Kotjekoooiiii".
LIESBETH STEUR
bron: 'De Banda Eilanden' door D.A. Visker
Met dank aan: Guus van den Broeke (mede
werker van het Indisch Wetenschappelijk
Instituut (IWI), Rick van den Broeke (neef van
Guus van den Broeke) en Jasper van den
Broeke (zoon van Rick en de jongste stamhou
der Van den Broeke).
Op de televisie zal in november aandacht wor
den besteed aan drie generaties Van den
Broeke door de VPRO. De uitzendingen zullen
plaatsvinden op de zondagochtenden heel
vroeg, in een kinderprogramma. Kijk goed in uw
programmablad. Het vroege uur maakt het niet
minder interessant.
25
