HEEFT DE NATUUR
NOG TOEKOMST?
In de vorige Moesson (januari 1994) is
enige aandacht geschonken aan de
milieu problematiek, in het bijzonder aan
de schadelijke invloed van grootschalige
ontbossing. Bij deze ontbossing zijn veel
tropische ontwikkelingslanden (maar ook
een land als Canada) als houtproducen
ten betrokken. In dit artikel komt aan de
orde wat reeds gebeurt om het ontbos-
singsvraagstuk het hoofd te bieden.
i$r
F. van Garling
Wat betreft Indonesië kan gesteld wor
den, dat het land ongeveer tien procent
van het totaal aan tropisch regenwoud op
aarde bezit. Hoe lang dit nog het geval is,
is echter maar de vraag aangezien elke
dag ruim 2500 hectare (zo'n 5000 voet
balvelden) verdwijnt. De planning van de
Indonesische overheid is als volgt. Van
de 144 miljoen hectare regenwoud is 48
miljoen hectare aangewezen als
beschermd gebied of nationaal park; 66
miljoen hectare mag selectief gekapt wor
den en 30 miljoen hectare zal veranderen
in plantages, rijstvelden, nederzettingen,
infrastructuur en transmigratiegronden.
De commerciële houtkap is sinds 1980
aan strengere regels onderworpen en er
geldt een verbod op de export van ruwe
boomstammen. Daarnaast moeten de
exploitanten voor elke kubieke meter hout
zeven US-dollars betalen om herbebos
singspro gram ma's te financieren. De
bedoeling is dat in 1995 anderhalf miljoen
hectare nieuw bos is aangeplant. Maar
ook al slaagt deze opzet, dan heeft
Indonesië in vijf jaartijd (1990- 1995) nog
altijd 3,5 miljoen hectare bos verloren.
Veel bos is ook verdwenen of aangetast
omdat landloze boeren genoodzaakt
waren de vroeger beschermde berghellin
gen en andere bospercelen om te zetten
in akkerland. Tevens is er een nijpend
tekort aan betaalbare brandstof voor de
huishouding; veel bos wordt gekapt tot
sprokkelhout en gebruikt bij het koken
van de dagelijkse maaltijd. De Perum
Perhutani (Staatsbosbe heer) zet zich
dan ook in om plantages met snel
groeiende bomen op te zetten, speciaal
als leverancier van brandstof. Onderzoek
heeft aangetoond dat de bosbeheerplan
nen zeer goed zijn opgesteld, maar dat
de uitvoering in het veld daarbij achter
blijft. Samen met Maleisië is Indonesië de
belangrijkste exporteur van tropisch hard
hout ter wereld en de grootste leverancier
van triplex. De inkomsten uit de houthan
del worden aangewend om de gedaalde
inkomsten uit olie te compenseren.
De toenemende ongerustheid in de
wereld over de ontbossingen heeft even
wel tot meerdere reacties geleid. In 1983
werd een Internationale Tropisch Hout
Organisatie (ITHO) opgericht, waar twin
tig producerende en 23 consumerende
landen lid van zijn. Het doel van ITHO is
een stabiele houtmarkt te creëren en
overproduktie te voorkomen.
Omdat de internationale houthandel er
belang bij heeft dat het tropisch bos
behouden blijft, heeft ITHO in 1990 tij
dens de conferentie op Bali bereikt dat
vanaf het jaar 2000 alleen nog 'duurzaam
geproduceerd' hardhout geëxporteerd
mag worden. Die beperking geldt voor
Nederland als importeur al vanaf 1995.
Neder land is na Japan de grootste ver
bruiker van tropisch hardhout in de
wereld. Hardhout wordt gebruikt in de
woning bouw (80 in de weg- en
waterbouw (10%) en voorts in de meubel
industrie.
In oktober 1993 maakte Shell Nederland
een nieuwe vinding bekend waardoor
zachthout (door een procédé van verhit
ting met stoom en samenpersing) tot
hardhout kan worden getransformeerd.
Afgezien van de vraag of dit kunstmatig
produkt zich in de praktijk kan meten met
natuurlijk hardhout, komt deze vinding
helaas te laat om de reeds aangebrachte
enorme schade aan de tropische bossen
te niet te doen. Shell Nederland valt dit
evenwel niet verwijten, aangezien de vin
ding per toeval tijdens een geheel ander
experiment ontdekt werd.
In 1985 ontstond op initiatief van vier
internationale organisaties, waaronder de
Food and Agriculture Organisation (FAO)
en de Wereldbank, het Tropical Forestry
Action Plan (TFAP). Dit plan heeft tot doel
de ongecontroleerde ontbossing en de
achteruitgang van de tropische bossen
tegen te gaan.
Het TFAP heeft vijf specifieke doelen
geformuleerd:
(1) De integratie van bosbouw in
bestaande landbouwsystemen;
(2) Het tot stand brengen van een
op duurzaam bosbeheer geba
seerde industrie;
(3) Het vinden van oplossingen voor
de behoefte aan brandhout
en energie;
(4) Het conserveren van tropisch
bos;
(5) Het steunen van de instituties
die dit programma moeten uit-
Het Prahoegebergte in Midden-Java met op de achtergrond de vulkaan
Soembing.
32
