PLANTEN UIT DE TROPEN
ANACARDIUM OCCIDENTALE westers
ANACARDIUM ORIËNTALE oosters
Cashewnoot - atjehnoot - apeappel.
Jambu monyet - jambu mete.
Familie: Anacardiaceae pruikeboomfamilie.
NETTY SELDER
Jambu monyetboom met vruchten
Foto: Netty Selder
Deze vruchtboom, acht tot twaalf meter
hoog, komt in de savanne in het wild
voor. Ze is afkomstig uit tropisch Amerika.
Als de boom op vruchtbare grond groeit
kan ze twaalf meter hoog worden. Op
schrale grond echter blijft ze struikachtig
met kronkelende takken. In Zuid-Azië
vindt men deze boom in bergachtige stre
ken. Lang geleden is ze door de
Portugezen ingevoerd. Er zijn twee soor
ten, één met witte bloemen en gele
schijnvruchten en de andere met rode
bloemen en rode schijnvruchten. De bla
deren van beide soorten zijn gelijk. De
zoetreukende bloemen staan in pluimen
op het eind van de takken. De kleine
regelmatige bloemen, twee- soms ééns-
lachtig, hebben vijf vergroeide kelkbla
den, vijf vrije kroonbladen en vijf tot tien
of zelfs meer meeldraden.
De tweeslachtige bloemen hebben een
honingschijf (discus) die als een ring tus
sen meeldraden en stamper zit. Na de
bloei vormt de steel de schijnvrucht. De
schijnvrucht heeft de vorm van een peer,
wordt acht centimeter lang en is rood of
geel gekleurd. Een schijnvrucht is een
vrucht die niet uit het vruchtbeginsel is
gevormd. Wanneer aan de vorming van
de vrucht nog andere delen van de plant
aan het vruchtbeginsel deelnemen krijgen
ze schijn- of valse vruchten. Bij de
Jambu monyet zwelt de bloemsteel peer
vormig of hartvormig op tot een sappig
eetbaar geheel. Een aardbei bijvoorbeeld
is ook een schijnvrucht die bestaat uit de
vergroeide bloembodem; de eigenlijke
vruchtjes zijn de kleine pitten. Boven op
de schijnvrucht zit de echte vrucht, een
donkerbruine drie centimeter grote nier-
vormige noot. Met een beetje fantasie lijkt
de noot op een zittend aapje, daarvan
daan de naam jambu monyet apeappel.
De schil van de kromme noot bevat een
olieachtige irriterende stof die scherp
smaakt en giftig is. Uit de schil wordt olie
gewonnen, pas daarna wordt de schil van
de noot ontdaan. Deze olie beschermt
hout tegen termieten, de olie verandert in
een soort rubber. Het witte nootje dat in
de schil zit is overal bekend als de cas
hewnoot. Geroosterd is ze een heerlijk
knabbeltje bij de borrel. De enkelvoudige
bladeren zitten kroongewijze bij elkaar.
De lancetvormige bladeren hebben een
bijzondere nervatuur en zijn plm. vijftien
tot twintig centimeter lang. Ze zijn leer
achtig, glanzend en lichtgroen geaderd.
Op Java en Bali worden de jonge blade
ren rauw gegeten bij de rijst. Van de
schijnvrucht maakt men marmelade.
Vermeerdering geschiedt door middel
van zaaien, stekken en oculeren (een
vorm van enten). Vroeger lukte die
methode van oculeren niet maar tegen
woordig is men er handiger in. Het hout
van de boom is waardevol.
Toepassing: Uit de zaden perst men
spijsolie. Van de schijnvruchten kan wijn
gemaakt worden.
Het sap van de jonge schijnvruchten is
een uitwendig middel tegen wratten en
hardnekkige zweren.
Vruchtenmoes van de schijnvrucht tegen
keelpijn. Een tinctuur gemaakt van de
schil van de noot (echte vrucht) opgelost
in alcohol wordt gebruikt als antiworm
middel. De cashewnoten verdrijven ook
wormen. De schil van de cashewnoot
bevat een sap (getah) dat zwart wordt als
Anacardia Occidentale. De cashewnoottak van jambu
monyet met mannelijke bloem. 1 uitstekende meel
draad, schijnvrucht vrucht.
illustratie: Trudian Selder
het aan de lucht wordt blootgesteld. Het
sap uit de schil bevat een licht gekleurde
olie, zoetig van smaak (menyak acayu)
en bevat 40 tot 50 cardol (giftig) en
anacardium zuur. In Indonesië wrijft men
een cashewnoot over de wond die door
een slangenbeet is veroorzaakt.
In de homeopathie worden schillen van
de cashewnoten verwerkt tot tinctuur of
poeder. Cashewnoten worden gebruikt
tegen geheugenverlies, sexuele proble
men en psychische stoornissen.
Gekookte jonge bladeren samen met
zaden van een gembersoort worden
gegeven bij buikkrampen. Jong blad
mengen met bladeren van de Jambu air
(Eugenia aquea) en kalk of magnesium.
Hiervan wordt een papje gemaakt dat
gebruikt wordt bij huidaandoeningen, ook
Cashewnoten boven op de jambu monyet. De vruch
ten hangen met de cashewnoot naar beneden.
Foto: Netty Selder
bij zuigelingen, tevens wordt het toege
past bij brandwonden.
Wortels worden gebruikt als purgeermid
del (om de ontlasting te bevorderen). De
bast bevat veel looizuur en uit de bast
maakt men een middel tegen suikerziek
te. Toch wordt uit de bast een aftreksel
gemaakt tegen jeugdpuistjes en een mid
del om te gorgelen, om diarree te stop
pen en tegen dysentrie. Het smaakt zeer
wrang en heeft een samentrekkende
(adstringens) werking.
19
