PUNTEN UIT DE TROPEN
RAFFLESIA ARNOLDII ZONNEPADDESTOEL
41
Jamur Mata Hari of sirihdoos van de keizer
Kotak sirih dari kaiser of stinkende lijkenlelie
Bunga bakung bau busuk.
Familie: Rafflesiaceae Rafflesiaachtigen.
NETTY SELDER
Op Sumatra groeit de grootste bloem ter
wereld, namelijk de Rafflesia Arnoldii. Het
geslacht Rafflesia kent veertien soorten.
Ze komen voor in Maleisië en Indonesië.
Deze Rafflesia Arnoldii werd het eerst
ontdekt op Sumatra. Daarna werden klei
nere soorten gevonden in Nusa
Kambangan, de Rafflesia patna. Weer
later werd in Oost-Java en in de dichte
regenrijke bergbossen van West-Java
een kleinere soort ontdekt, n.l. de
Rafflesia rochuscenii.
opvallend dat alleen de bloem te zien is.
De bloemknop groeit op grondniveau op
de enkele centimeters brede handvormi
ge stengel of wortel van de liaan:
Tetrastigma coriaceum of de Cissus sca-
rios, allebei familie van de Vitaceae
Vlinderachtige.
De bloemknoppen beginnen zich te ont
wikkelen binnen de liaan en komen daar
na te voorschijn. De bloemknop lijkt op
oranje bruinrode kooltjes en groeit lang
zaam. Een bloemknop van tien centime-
De Rafflesia Arnoldii in het Indonesische oerwoud
De plant is een parasiet, ze bezit geen
stengel, geen wortel en geen bladeren.
De vegetatieve organen (wortels, blade
ren en stengels) bestaan uit een netwerk
van talrijke heel fijn vertakte draden (cel
weefsels). De plant bezit geen chlorofyl
(bladgroen) en wordt gevoed via de cel
weefsels die in het lichaam van de liaan
doordringen en zo de beste voedingssap
pen uit de liaan kan toevoeren. Ze zijn zo
ter gaat pas na vijf maanden open. Als de
rood met cremekleurige bloem opengaat
verspreidt ze een walgelijke geur van rot
tend vlees.
De bloem die een doorsnede van één
meter kan hebben trekt door de vieze
geur kevers en vliegen aan. Deze insek-
ten zorgen voor de bestuiving. De insek-
ten gaan de bloem binnen onder de ste-
Geopende bloem Rafflesia Arnoldii
kelige plaat in het midden van de bloem.
De bloem is mannelijk of vrouwelijk, dus
éénslachtig. De mannelijke bloem heeft
meeldraden, de vrouwelijke een stamper.
Omdat de mannelijke en vrouwelijke
bloemen ver van elkaar staan is de kans
klein dat ze bestoven worden. De bloem
heeft geen kroonbladen maar een dikke
vlezige kroonbladachtige vier tot zes lob
bige kelk. Binnen de kroon is de creme
kleurige kap van de paddestoelvormige
zuil zichtbaar met de rode kegels. Onder
de gegroefde rand van de kap zitten de
meeldraden in een kring (mannelijke
bloem) of de stempel (vrouwelijke bloem).
Het onderstandig vruchtbeginsel bestaat
uit een kamvormige honingschijf met ver
schillende onregelmatige kamers aan de
binnenzijde met acht tot veertien zaadlijs
ten.
Na de bloei die één week duurt gaat de
bloem rotten. Uit de bevruchte vrouwelij
ke bloem groeien vlezige grote bessen
die talrijke zaden hebben. De kleine
harde rijpe zaden blijven hangen aan de
poten van kleine knaagdieren, wilde zwij
nen en herten die tussen de plantenres
ten wroeten. Vallen de zaden van hun
poten toevallig op een goede liaan dan
kan er uit het zaad een nieuwe bloem
knop groeien. Het duurt één tot twee jaar
voordat uit het zaad een nieuwe bloem
knop ontstaat.
De bloemen bloeien omstreeks december
langs waterkanten in het oerwoud.
Toeristen die Sumatra bezoeken kunnen
een excursie maken naar de beroemde
Rafflesia Arnoldii. Ook buiten de bloeitijd
zijn de bloemknoppen een bezienswaar
digheid. De Sakai, een bevolkingsgroep
uit de provincie Riau, gelooft dat een
aftreksel van de bloem een middel is dat
potentieverhogend werkt bij mannen. Een
extract gemaakt uit de bloemknop wordt
aan vrouwen gegeven direct na de beval
ling om de baarmoeder te doen krimpen
en spoedig het oude figuur terug te krij
gen. De bloem wordt gebruikt in Jamu's
(geneeskruidenkunde).
