alerie Buitenzorg
VANAF DE ZIJGALERIJ
JAVA-BALI 24 dg.
2990,- pp,
vertrek 4/10/ '94 per KLM,
nog enkele plaatsen vrij; en
OVERWINTERINGS-
REIS JAVA-BALI 48 dg.
5299,- pp,
vertrek 21/01/ '95 per KLM.
Inlichtingen:
J.M. COLENBRANDER-BOSMAN
TEL. 05222 - 1775
arts crafts
sieraden en kralen
(wand)tafels en kasten
ikat, batik, Chinese zijde
Chinese serviezen
houtsnijwerk
Lombokpotten en manden
wisselende exposities Indonesische en Chinese hedendaagse kunst
beeldentuin: lava- en zandsteen uit Indonesië, marmer uit China
kralencursussen en culturele lezingen
open: ma. 13.00-18.00, di. t/m za. 10.00-18.00, do. 10.00-21.00 uur
Molenstr. 46, 2613 BJ 's-Gravenhage, informatie: tel. 070-3466164
Zoveel Indische mensen...
GREET GAUDREAU
_T
[STANPLAT-+
Een leesteken zet letterlijk een teken in
lectuur, om de lezer het lezen, dus het
begrijpen van wat er staat, gemakkelijk te
maken. Zonder leestekens zou lezen een
chaotisch tijdverlies zijn waarbij de lezer
telkens terug moet gaan om te kunnen
vatten wat er precies staat, wat de schrij
ver duidelijk wil maken. Leestekens zijn
wegwijzers.
Schrijfster Mischa de Vreede, in Indië
geboren en kampkind, sloeg gedurende
haar boeiende lezing in Theater Branoul
in Den Haag, een andere weg in. Zij ver
telde hoe zij zich op een gegeven ogen
blik in haar werk bevrijd voelde van de
dwang leestekens naar strenge taalregels
te gebruiken. Inderdaad worden tegen
woordig leestekens niet alleen achtelozer
gebruikt, ze zijn nauwelijks zichtbaar ver
geleken met de druk van vooroorlogse
uitgaven. Vervaging van wegwijzers, is
dat een teken des tijds?
In de eerste maanden van de oorlog in
Nederland, toen voor jonge mensen oor
log nog opwinding en sensatie inhield,
werden overal palen met wegwijzers,
vooral langs de grote wegen, opgegraven
en omgedraaid. Een doodgevaarlijk grap
je, maar oorlog was toen nog oorlogje-
spelen en doodsgevaar onbekend. Om,
verborgen langs de weg, een tot de tan
den toe gewapend Duits konvooi grimmig
langs te zien razen, net de verkeerde
kant op, veroorzaakte een net zo grimmi
ge vreugde, intens en bitter, vol tot dan
toe ongekende haat. Een haat die weer
veranderde en verzachtte tot gewone lol
wanneer hetzelfde konvooi even later
schuimbekkend terug raasde. Dat was in
die eerste tijd het enige verzet mogelijk:
het gebruik van verraderlijke wegwijzers.
Een onderzoek naar de Indische identiteit
dat zoveel mensen bezig houdt, is een
zoektocht naar de wegwijzer die een
identiteit eigenlijk is. De zekerheid van
een eigen identiteit, wat dat ook inhoudt
voor ieder mens afzonderlijk, geeft de
richting aan die ingeslagen moet worden:
de richting, de af te leggen afstand en het
einddoel. Wat er verder onderweg
gebeurt, hoe ontrouw wij ook zijn aan de
gegeven signalen, de identiteit blijft de
enkele trouwe gids.
Maar een identiteit is niet een concrete
houten paal met borden door de gemeen
te neergezet; de Indische, ontstaan in
een voor een koloniale wereld uitzonder
lijke samenleving, die is haast niet vast te
leggen, die is zowel onmiskenbaar als
ongrijpbaar. Je bent Indisch - en leg nou
maar eens uit wat dat betekent. Je weet
het maar de woorden passen nooit pre
cies in de puzzel, wel zo'n beetje, maar
nooit precies.
De taal is een werktuig van de gids; als je
je maar thuis voelt in je eigen taal. Zou de
mevrouw bij de tramhalte met het degelij
ke mantelpak en nette hoedje niet onmid
dellijk geïdentificeerd zijn als ze niet
onverwacht het woord "boesoek" gebruikt
had. Je kijkt haar nog eens aan, ja, iets
van een accent waarvan Annie Salomons
eens opmerkte "de accuraat articulerende
stem van wie jong in Indië is geweest"...
Zou er toch iets waar zijn van wat eens
op een Indische studiedag uitgeroepen is:
"Zoveel Indische mensen, zoveel maal
Indisch zijn!"
8
