O
O
(vervolg van bladzijde 25 Het Sultanaat
Cirebon, aflevering uit de serie 'Vorstenhuizen
van Indonesië')
Tijdens het Britse Tussenbestuur maakte
Raffles een definitief einde aan het feite
lijke bestaan van de sultanaten. Bij over
eenkomsten in 1813 en 1815 deden de
sultans - tegen een jaargeld dat op hun
opvolgers over zou gaan, het vruchtge
bruik van enige sawahs en het behoud
van hun titel - afstand van al hun gezags-
rechten ten behoeve van het gouver
nement. In hun plaats kwamen regenten
als in de andere gouvernementslanden.
Daarna werd de rust, afgezien van enig
verzet van de bevolking tegen de invoe
ring van het Cultuurstelsel in 1830, niet
meer verstoord.
Wanneer de sultanswaardigheid in een
der takken openviel, wees de Indische
regering een opvolger aan, op wie de
titel, het beheer van de kraton en de fami
liegoederen en de zorg voor de familiebe
trekkingen overging. Bij misdraging of
niet nakomen van zijn verplichtingen kon
hij worden ontzet van zijn waardigheid.
Zo werd in 1875 besloten tot de ont
heffing van sultan Sepuh IX.
Nog altijd bestaan de drie takken Sepuh,
Anom en Cirebon, die ieder een eigen
kraton bewonen.
De tegenwoordige sultan Sepuh XIII
Pangeran Raja Adipati Maulana
Pakuningrat is bankier, de huidige sultan
Kanoman XI zet zich in voor de bevorde
ring van het toerisme en voor het behoud
van de cultuur van de kraton.
Sultan Cirebon VIII Pangeran
Mohamad Mulyono Amlr Natadiningrat
(vervolg van bladzijde 14 Nationalisatie)
Een ander voorbeeld dat van nationalisa
tie geen sprake was, is dat de KPM-sche-
pen die niet naar Singapore hadden kun
nen uitwijken in de Indonesische havens
vastgehouden werden. De Nederlandse
staven bleven aan boord. Ook in
Palembang lagen maandenlang twee
schepen op de Musi, totdat ze eind maart
1958 plotseling mochten vertrekken.
Vermoedelijk nadat op internationaal
niveau was uitgevochten dat een dergelij
ke vorm van piraterij niet toelaatbaar was.
Nadat ik in februari vrouw en kinderen
naar Nederland had gestuurd, hield ook ik
het eind juli voor gezien, ook al had de
directie mij nog een anderhalfjarig con
tract aangeboden op vrij gunstige voor
waarden. Voor mij en vele anderen was
het duidelijk dat het doek was gevallen en
langer uitstel om te trachten in Nederland
aan een nieuwe carrière te beginnen
onverstandig zou zijn. Het verenigd
Europa kwam van de grond en alle teke
nen wezen erop dat men aan het begin
stond van een economische opbloei.
Voor de meesten van mijn lotgenoten is
dat, achteraf bezien, een verstandig
besluit geweest.
Wat er daarna is gebeurd kunnen alleen
de directies vertellen, die uiteraard als
laatsten het zinkende schip mochten ver
laten. De tijd dringt, de pensioenleeftijd
was 55 jaar. Inmiddels zijn 36 jaar verlo
pen en de sterftestatistiek is onverbidde
lijk.
Enige tijd na terugkeer in Nederland werd
mij door de directie gevraagd bepaalde
gegevens te verstrekken in verband met
een vergoedingsregeling, maar de ware
toedracht daarvan is mij niet bekend.
(vervolg van bladzijde 29. Interview met Frans
Heerschap, een Hollandse dalang)
Het publiek bespeelt de gamelan. Kan
dat zo maar?
Dat kan omdat er geen dissonant zit in
deze eigengemaakte gamelan. De ceprak
wordt tussen de tenen geklemd en daar
mee geef je de maat aan. De kendang
neemt het ritme over en de andere instru
menten vallen in. Bij het afgesproken
stopsignaal houdt iedereen op met spe
len.
Een laatste vraag: hoe lang gaat u er nog
mee door?
Zolang ik kan! Een voorstelling kan tien
minuten tot drie uur duren! Ik treed door
het hele land op. Er zijn in de afgelopen
Links is Semar, rechts is Sepot.
Op een dag wil Sepot de hulp vragen van de zeegod.
Semar vraagt hem: Heb je al een offer gebracht?'
Semar wijst dus op de adat.
jaren een paar dalangs overleden. Dit vak
moet doorgegeven worden, anders ver
dwijnt ook dit unieke poppenspel. Ik hoop
zo dat er onder de jongeren lezers en
lezeressen zijn die net zo gefascineerd
zijn door de wayang-golek als ik.
Wanneer zij bereid zijn om diep in deze
materie te duiken ben ik graag bereid hen
te begeleiden. Ik heb voldoende poppen.
Wie interesse heeft kan een brief aan
Frans Heerschap sturen via de redactie.
33
