Een inleiding tot het Indonesische theater
door Rem Verburgt
Javaanse voorstelling in het bivak Bonthain (Bantaëng) in Zuid-Sulawesi, 31 augustus 1927
Het moderne theater in Indonesië heeft
eeuwenoude culturele en politieke
wortels. Toch is het altijd stiefmoe
derlijk bedeeld geweest, vergeleken
met de aandacht die populaire genres
als de roman, het korte verhaal en de
poëzie krijgen. Voor een beter begrip
van het moderne Indonesische theater
- zoals het sinds 1968 bestaat - gaat
Ron Verburgt (Batavia 1939), docent
Drama en theaterstudies aan de
Central Queensland Universiteit in
Australië, in op het ontstaan van het
moderne Indonesische theater en
schetst hij de culturele, politieke en
literaire achtergronden die erop van
invloed zijn geweest.
Inleiding
Over het algemeen kan men stellen dat
het wayangspel, het eeuwenoude, tradi
tionele, klassieke theater, de basis vormt
voor alle ontwikkelingen op theatergebied
in Indonesië. Daarna, gedurende de laat
ste honderd jaar, ontwikkelden zich ver
schillende andere, minder formele vor
men van theater. Enkele van deze thea
tervormen hebben hun wortels nog
steeds in het wayangtheater, maar er
werden ook pogingen ondernomen om
andere, nieuwe wegen in te slaan. Dit
omdat men wilde loskomen van de
ouderwetse structuur die traditiegetrouw
een onderdeel van het wayangspel is.
Tegen het einde van de negentiende
eeuw is een tweede fase in de theaterge
schiedenis te onderscheiden: dat van het
volkstoneel, een algemene term voor het
volkstheater, dat onder verschillende
namen bekend was, afhankelijk van het
gebied waar de voorstelling werd opge
voerd.
Vanaf de jaren twintig is er een derde
fase te onderscheiden, het Indonesische
theater wordt dan beïnvloed door
Europese tradities. Naast geïmproviseer
de wayangvoorstellingen in de open
lucht, komen er voorstellingen die niet
alleen op papier werden vastgelegd,
maar ook in een echt theater worden
opgevoerd. In 1926 schreef Rustam
Effendi het toneelstuk Bebasari. Dit was
het eerste stuk dat in het Indonesisch
was geschreven en daarom wordt het be
schouwd als het begin van het moderne
Indonesische theater.
Tenslotte, in de vierde fase, kwam het
meest recente, eigentijdse theater dat
zich ontwikkelde in 1968, toen regisseur
en toneelschrijver Rendra zijn 'Bengkel
Teater' oprichtte en zijn eerste seizoen
opende met Bip-Bop, een toneelstuk dat
het meest duidelijk de ontwikkeling van
het moderne Indonesische theater zou
beïnvloeden.
Indonesische theatercritici neigen ertoe
het twintigste eeuwse theater van voor
1968 als 'modern' te bestempelen, terwijl
het theater na 1968 gewoonlijk bestem
peld wordt als 'eigentijds'. Voordat dit aan
de orde komt moeten wij aandacht beste
den aan de ontwikkelingen die vooraf gin
gen aan de bloei van het eigentijdse
Indonesische theater.
Het wayangtheater
Traditioneel, of klassiek Indonesisch
24
